چکش تخریب (که با نام‌های دریل تخریب، پیکور برقی یا Jackhammer نیز شناخته می‌شود) ابزاری قدرتمند برای شکستن بتن، آجر، سنگ و آسفالت است. این دستگاه‌ها با تولید ضربات سنگین و پرقدرت، نیروی لازم برای تخریب را فراهم می‌کنند.
۱. اجزای ساختاری اصلی چکش تخریب
چکش تخریب مکانیسم نسبتاً پیچیده‌ای دارد که نیروی چرخشی موتور را به حرکت خطی و ضربه‌ای تبدیل می‌کند. اجزای اصلی عبارتند از:
- موتور الکتریکی: معمولاً از نوع موتور یونیورسال (ذغالی) با قدرت بالا است که نیروی اصلی را فراهم می‌کند.
- گیربکس (Gearbox): شامل مجموعه‌ای از دنده‌ها است که سرعت بالای موتور را کاهش داده و گشتاور را برای مکانیزم ضربه افزایش می‌دهد.
- مکانیزم ضربه (Hammer Mechanism): قلب دستگاه که حرکت چرخشی را به حرکت ضربه‌ای تبدیل می‌کند. این مکانیزم شامل اجزای زیر است:
- میل لنگ و شاتون: حرکت چرخشی را به حرکت رفت و برگشتی تبدیل می‌کنند.
- پیستون و سیلندر: پیستون با حرکت رفت و برگشتی، هوا را در سیلندر فشرده کرده و انرژی لازم برای ضربه را فراهم می‌کند.
- ضربه زن یا پیستون پرتابی (Striker/Flying Piston): این قطعه به دلیل هوای فشرده‌شده، با سرعت زیاد به انتهای قلم ضربه می‌زند.
- قلم گیر (Tool Holder/Chuck): سیستمی برای نگهداری قلم که اغلب از نوع SDS Max یا شش گوش (Hex) است و نیروی ضربه را به قلم منتقل می‌کند.
- سوییچ و کنترلر سرعت: برای روشن و خاموش کردن دستگاه و تنظیم تعداد ضربات در دقیقه (BPM).
- سیستم فن و تهویه: برای خنک‌کاری موتور و جلوگیری از داغ شدن سیم‌پیچ‌ها.
۲. انواع چکش‌های تخریب
چکش‌های تخریب بر اساس وزن و نوع مکانیزم قلم گیر دسته‌بندی می‌شوند:
الف) بر اساس مکانیزم ضربه و کاربرد
نوع | محدوده وزن و قدرت | کاربرد اصلی |
دریل‌های چکشی (Rotary Hammers) | سبک (2 تا 5 کیلوگرم) | حفاری، تخریب سبک، نصب تاسیسات |
چکش‌های تخریب متوسط | متوسط (5 تا 10 کیلوگرم) | تخریب کاشی، گچ، برداشتن بتن سبک |
چکش‌های تخریب سنگین | سنگین (10 تا 30 کیلوگرم) | تخریب بتن مسلح، آسفالت و پروژه‌های سنگین |
ب) بر اساس سیستم قلم گیر (Chuck System)
- SDS Plus: سیستم رایج برای دریل‌های چکشی سبک، امکان تعویض سریع قلم و انتقال انرژی خوب.
- SDS Max: استاندارد رایج برای چکش‌های تخریب سنگین و بزرگ، که مقاومت بیشتری در برابر ضربات سنگین دارد.
- شش گوش (Hex): سیستم سنتی و بسیار قوی در چکش‌های تخریب بزرگ.
۳. عیب‌یابی رایج و تعمیرات چکش تخریب
علامت خرابی | علت احتمالی | راهکار تعمیر و عیب‌یابی |
دستگاه روشن نمی‌شود. | الف. خرابی ذغال‌ها یا سوئیچ | ذغال: طول ذغال‌ها را بررسی کنید. سوئیچ: پیوستگی (Continuity) سوئیچ را با مولتی‌متر تست کنید. |
موتور کار می‌کند اما ضربه نمی‌زند. | ب. خرابی مکانیزم ضربه | گریس‌کاری: گریس محفظه ضربه را بررسی کنید (کمبود یا خشکی گریس). تعویض اورینگ: اورینگ‌های پیستون و سیلندر را برای حفظ فشار هوا بررسی و تعویض کنید. |
کاهش قدرت ضربه | ج. سایش اورینگ‌ها یا قطعات مکانیکی | بررسی رینگ‌های ضربه‌زن: سایش یا آسیب به ضربه‌زن (Striker) و بوش‌های داخلی که باعث نشت هوا و کاهش فشار می‌شود. |
گرمای بیش از حد و جرقه زدن شدید | د. سایش ذغال‌ها یا آسیب آرمیچر | ذغال: ذغال‌ها را تعویض کنید. آرمیچر: در صورت سوختگی سیم‌پیچ‌های آرمیچر یا کلکتور، آرمیچر باید تعویض شود. |
قلم لق شده یا بیرون می‌پرد. | ه. خرابی قلم گیر (Chuck) | فنرها، ساچمه‌ها و قفل‌های قلم گیر را بررسی کنید. در صورت سایش، مجموعه قلم گیر باید تعویض شود. |
۴. نگهداری تخصصی و پیشگیری
- گریس‌کاری منظم: مهم‌ترین اقدام در نگهداری، بررسی و تعویض گریس محفظه ضربه و گیربکس است. از گریس‌های مخصوص چکش تخریب استفاده کنید که دارای مقاومت حرارتی و فشار بالا (مانند گریس‌های مولیبدن) باشند.
- سرویس ذغال: ذغال‌های موتور را به صورت دوره‌ای (مثلاً پس از هر 50 تا 100 ساعت کار) بررسی و در صورت فرسودگی، تعویض کنید.
- کنترل دمای کار: از کارکرد طولانی مدت دستگاه در دمای بالا خودداری کنید. اگر دستگاه بیش از حد داغ شد، آن را خاموش کرده و اجازه دهید خنک شود تا از آسیب به عایق سیم‌پیچ‌ها جلوگیری شود.
- بررسی کابل و سوئیچ: سیم‌ها، اتصالات و سوئیچ را برای علائم پارگی یا سوختگی بررسی کنید.
