فرآوری علوفه فرآیندی حیاتی در دامپروری است که به منظور حفظ ارزش غذایی، افزایش ماندگاری و سهولت در نگهداری و حمل و نقل انجام می‌شود. این فرآیندها، تضمین می‌کنند که دام‌ها در تمام فصول سال، به‌ویژه در زمستان، به خوراک باکیفیت دسترسی داشته باشند. در ادامه، به سه روش اصلی فرآوری علوفه، دستگاه‌های مورد نیاز و محصولات پرتقاضا می‌پردازیم.

۱. فرآیند خشک کردن علوفه (تولید یونجه خشک)

این روش که به تولید علوفه خشک یا هـِـی (Hay) منجر می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین شیوه‌های فرآوری است. هدف اصلی، کاهش رطوبت علوفه تازه به کمتر از ۱۵٪ برای جلوگیری از رشد کپک و فساد است.

• مراحل و دستگاه‌های مورد نیاز:

  • برش علوفه: ابتدا با استفاده از دستگاه موور (Mower)، علوفه از سطح زمین بریده می‌شود.

  • زیر و رو کردن: برای تسریع فرآیند خشک شدن، علوفه توسط روتیواتور (Tedder) زیر و رو می‌شود تا هوا به تمام قسمت‌های آن برسد.

  • بسته‌بندی: پس از خشک شدن کامل، علوفه توسط دستگاه بیلر (Baler) در قالب بسته‌های مکعبی یا استوانه‌ای فشرده و بسته‌بندی می‌شود.

• روش نگهداری بهتر: بسته‌های یونجه خشک باید در محیطی خشک، تاریک و با تهویه مناسب مانند انبار یا سوله نگهداری شوند. چیدن بسته‌ها با فاصله از هم، مانع از انباشت رطوبت و رشد قارچ می‌شود.

۲. فرآیند سیلاژکردن

سیلاژ، فرآیند نگهداری علوفه تازه با رطوبت بالا (حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد) در محیطی بدون اکسیژن (هوازی) است. در این شرایط، باکتری‌های مفید، قند موجود در گیاه را تخمیر کرده و اسیدهایی تولید می‌کنند که باعث حفظ علوفه و جلوگیری از فساد آن می‌شوند.

• مراحل و دستگاه‌های مورد نیاز:

  • برداشت و خرد کردن: علوفه (مانند ذرت علوفه‌ای) توسط دروگر علوفه (Forage Harvester) برداشت و خرد می‌شود.

  • فشردن و بسته‌بندی: مواد خرد شده در یک سیلو یا کیسه‌های پلاستیکی مخصوص سیلاژ (با دستگاه بیلر سیلاژ) فشرده می‌شوند تا تمام هوای موجود در آن خارج شود.

• روش نگهداری بهتر: کیسه‌ها یا سیلوها باید کاملاً هوابند (Airtight) باشند تا فرآیند تخمیر به درستی انجام شود و از فاسد شدن علوفه جلوگیری گردد. هرگونه نشتی هوا می‌تواند باعث رشد کپک و کاهش کیفیت محصول شود.

۳. تهیه مکعب و پلت علوفه

این روش، علوفه خشک را به فرمی متراکم و فشرده تبدیل می‌کند که نگهداری، حمل و نقل و تغذیه آن را بسیار آسان می‌سازد.

• مراحل و دستگاه‌های مورد نیاز:

  • خرد کردن: ابتدا علوفه خشک با استفاده از آسیاب چکشی یا دستگاه خردکن به قطعات کوچک تبدیل می‌شود.

  • تولید مکعب/پلت: ماده خرد شده توسط دستگاه پلت‌ساز (Pellet Mill) یا مکعب‌ساز (Cubing Machine) تحت فشار و حرارت بالا قرار گرفته و به صورت پلت‌های استوانه‌ای یا مکعب‌های فشرده در می‌آید.

• روش نگهداری بهتر: این محصولات به دلیل رطوبت بسیار پایین، ماندگاری بالایی دارند. نگهداری آن‌ها در انبار خشک، دور از رطوبت و آفات کافی است.

موارد پرتقاضا در بازار

• سیلاژ ذرت: به دلیل ارزش انرژی بسیار بالا و قابلیت نگهداری طولانی‌مدت، یکی از پرتقاضاترین خوراک‌ها در صنعت دامپروری، به‌ویژه برای گاوهای شیری است.

• یونجه خشک: به دلیل پروتئین بالا و فیبر مناسب، به عنوان خوراک پایه برای دام‌ها و اسب‌ها همواره پرتقاضا است.

• مکعب و پلت یونجه: به دلیل سهولت در استفاده، حمل‌ونقل و ذخیره، و همچنین داشتن ارزش غذایی بالا، در بازارهای داخلی و خارجی متقاضی زیادی دارد.