بیماری‌های گیاهی، یکی از بزرگترین تهدیدها برای کشاورزی و باغبانی هستند و می‌توانند به سرعت به محصولات آسیب جدی وارد کنند. شناسایی زودهنگام علائم بیماری، اولین گام برای کنترل و درمان مؤثر است. این راهنما به صورت جدولی، رایج‌ترین بیماری‌های قارچی، باکتریایی و ویروسی را به همراه علائم و راه‌کارهای مدیریتی ارائه می‌دهد.
بیماری‌های قارچی (Fungal Diseases)
این بیماری‌ها شایع‌ترین نوع بیماری در گیاهان هستند و اغلب در شرایط رطوبت بالا و تهویه ضعیف شیوع می‌یابند.
| نام بیماری | نشانه‌ها | راه‌کارهای مدیریتی |
| سفیدک پودری | لکه‌های سفید و پودری روی سطح برگ‌ها، ساقه‌ها و میوه‌ها. با پیشرفت بیماری، برگ‌ها زرد و خشک می‌شوند. | استفاده از قارچ‌کش‌های بیولوژیک یا شیمیایی. بهبود تهویه در گلخانه‌ها و هرس شاخه‌های آلوده. |
| زنگ | لکه‌های نارنجی، قهوه‌ای یا زرد رنگ به شکل پودر روی پشت برگ‌ها. | حذف برگهای آلوده و استفاده از قارچ‌کش‌های مخصوص زنگ. کاهش رطوبت مزرعه. |
| پوسیدگی ریشه | زرد شدن ناگهانی و پژمردگی برگ‌ها. ریشه‌ها قهوه‌ای و نرم می‌شوند و بوی نامطبوعی می‌دهند. | بهبود زهکشی خاک و اجتناب از آبیاری بیش از حد. استفاده از قارچ‌کش‌های خاکی. |
| لکه برگی | لکه‌های گرد یا نامنظم با رنگ‌های مختلف (سیاه، قهوه‌ای، زرد) روی برگ‌ها. | حذف برگهای آلوده و سم‌پاشی با قارچ‌کش‌های مناسب. |
بیماری‌های باکتریایی (Bacterial Diseases)
این بیماری‌ها از طریق آب، باد، یا حشرات منتقل می‌شوند و معمولاً در شرایط گرم و مرطوب شیوع پیدا می‌کنند.
| نام بیماری | نشانه‌ها | راه‌کارهای مدیریتی |
| سوختگی آتشین | پژمردگی ناگهانی شاخه‌ها که به رنگ سیاه یا قهوه‌ای تیره درمی‌آیند و به نظر می‌رسد سوخته‌اند. | هرس شاخه‌های آلوده (با ضدعفونی کردن ابزار) و استفاده از ترکیبات مسی. |
| گال طوقه | رشد تومور مانند و نامنظم در بخش طوقه یا ریشه گیاه. | استفاده از ارقام مقاوم و ضدعفونی کردن خاک قبل از کاشت. |
| لکه باکتریایی | لکه‌های کوچک و تیره‌رنگ روی برگ‌ها که به مرور زمان بزرگ و مرکز آن‌ها خشک می‌شود. | استفاده از ارقام سالم، آبیاری در ساعات اولیه روز و سم‌پاشی با ترکیبات مسی. |
بیماری‌های ویروسی (Viral Diseases)
بیماری‌های ویروسی اغلب توسط حشرات (مانند شته‌ها) یا ابزار آلوده منتقل می‌شوند و درمان مستقیم ندارند.
| نام بیماری | نشانه‌ها | راه‌کارهای مدیریتی |
| موزاییک | ایجاد الگوهای نامنظم موزاییکی (لکه‌های زرد و سبز روشن) روی برگ‌ها. رشد گیاه متوقف و برگ‌ها پیچ می‌خورند. | حذف کامل گیاهان آلوده و کنترل ناقلین (مانند شته‌ها). |
| کوتولگی و پیچیدگی برگ | توقف رشد گیاه، کوچک و پیچیده شدن برگ‌ها. | استفاده از ارقام مقاوم و کنترل حشرات ناقل. |
| زردی | زرد شدن عمومی برگ‌ها، به‌ویژه در بخش‌های بالایی گیاه، همراه با توقف رشد. | کنترل حشرات ناقل و از بین بردن گیاهان آلوده. |
نکات مهم:
مدیریت تلفیقی آفات (IPM): برای کنترل مؤثر بیماری‌ها، بهترین راهکار استفاده از روش‌های تلفیقی است که شامل انتخاب ارقام مقاوم، مدیریت صحیح آبیاری و کوددهی، و در صورت نیاز، استفاده از سموم مناسب است.
تشخیص دقیق: در صورت عدم اطمینان از نوع بیماری، بهتر است نمونه‌ای از گیاه آلوده را به یک آزمایشگاه گیاه‌پزشکی ارسال کنید تا تشخیص دقیق داده شود.
پیشگیری بهتر از درمان است: اقدامات پیشگیرانه مانند انتخاب بذر و نهال سالم و رعایت بهداشت در باغ، بهترین راه برای جلوگیری از شیوع بیماری‌هاست.
