با توجه به چالشهای جهانی مانند تغییرات اقلیمی و کمبود آب، کشاورزی دیم (Dryland farming) دستخوش تحولات چشمگیری شده است. هدف اصلی این تحولات، افزایش بهرهوری، پایداری و مقاومت در برابر شرایط سخت محیطی است.خصوصا در ایران بخش بزرگی از کشاورزی بصورت دیم می باشد و باتوجه به وضعیت نیمه خشک کشور و همچنین کاهش بارندگی ، کشاورزی دیم هر روزه کمتر مورد توجه کشاورزان قرار میگیرد . برخی از مهمترین تحولات جدید در این حوزه عبارتند از:
تکنیکهای مدیریت خاک و آب
خاکورزی حفاظتی (Conservation Tillage): این روش شامل کاهش عملیات شخمزنی یا حذف کامل آن است. با این کار، رطوبت خاک بهتر حفظ میشود، فرسایش خاک کاهش مییابد و مواد آلی خاک افزایش پیدا میکنند. این روش به ویژه در مناطق خشک و نیمهخشک بسیار مؤثر است.
مالچپاشی (Mulching): با پوشاندن سطح خاک با کاه و کلش، پلاستیک، یا مواد دیگر، تبخیر آب از سطح خاک به حداقل میرسد، علفهای هرز کنترل میشوند و دمای خاک تنظیم میگردد.
کشت در شیار (In-Furrow Planting): با کاشت بذر در کف شیارهای کمعمق، رطوبت به مدت طولانیتری در دسترس گیاه قرار میگیرد و جوانهزنی بهتر انجام میشود.
استفاده از فناوریهای نوین
کشاورزی دقیق (Precision Agriculture): استفاده از دادههای ماهوارهای، پهپادها و سنسورهای هوشمند برای پایش دقیق رطوبت خاک، وضعیت رشد گیاه و نیازهای غذایی آن. این فناوریها به کشاورزان امکان میدهند تا با مدیریت دقیق منابع، بهرهوری را به حداکثر برسانند.
بیوتکنولوژی و اصلاح نباتات: تولید ارقام جدید بذر با استفاده از اصلاح ژنتیکی یا روشهای نوین اصلاح نباتات که در برابر خشکی، آفات و بیماریها مقاومتر هستند. این ارقام جدید عملکرد بهتری در شرایط تنش آبی دارند.
استفاده از هوش مصنوعی (AI): الگوریتمهای هوش مصنوعی با تحلیل دادههای آب و هوا، خاک و رشد گیاه، به پیشبینی عملکرد محصول و بهینهسازی زمان کاشت و برداشت کمک میکنند.
تغییر در الگوهای کشت
کشت متناوب (Crop Rotation): کاشت متناوب محصولات مختلف در یک زمین، به بهبود حاصلخیزی خاک، کاهش آفات و بیماریها و استفاده بهینه از رطوبت خاک کمک میکند.
کشت مخلوط (Intercropping): کاشت دو یا چند محصول به طور همزمان در یک زمین، میتواند با افزایش تنوع زیستی، بهبود عملکرد کلی و کاهش خطر از دست رفتن کامل محصول، مقاومت سیستم کشاورزی را بالا ببرد.
کشت گیاهان مقاوم به خشکی: تمرکز بر روی کشت محصولاتی مانند ارقام خاصی از گندم، جو، نخود، عدس و برخی گیاهان علوفهای و دارویی که به طور طبیعی به کمآبی مقاوم هستند.
این تحولات نشان میدهند که کشاورزی دیم دیگر یک روش سنتی و کمبازده نیست، بلکه با بهرهگیری از دانش و فناوریهای جدید، به راهکاری پایدار و حیاتی برای تأمین امنیت غذایی در مناطق خشک تبدیل شده است.
