موتورهای برق (ژنراتورها) اغلب برای مواقع اضطراری یا فواصل طولانی بدون استفاده باقی میمانند. نگهداری نادرست در طول این دورههای ذخیرهسازی، به ویژه در مورد سیستم سوخت، شایعترین علت عدم راهاندازی سریع و آسان دستگاه در زمان نیاز است. هدف از نگهداری بلندمدت، جلوگیری از تخریب سوخت، جلوگیری از گرفتگی کاربراتور یا انژکتورها و محافظت از قطعات داخلی موتور است.
۱. چرا سوخت، دشمن اصلی ذخیرهسازی است؟
بنزین و گازوئیل، هر دو، در طول زمان دچار تخریب شیمیایی میشوند، اما بنزین آسیبپذیرتر است.
الف) مشکلات سوخت بنزین
- اکسیداسیون و تشکیل صمغ: بنزین حاوی اتانول و ترکیبات فرار است. اتانول رطوبت را جذب میکند (مخصوصاً در مخازن پلاستیکی) و با اکسیژن ترکیب میشود. این واکنشها منجر به تبخیر اجزای فرار و تشکیل رسوبات چسبنده (Gum) و لاک در سیستم سوخت، به ویژه در نازکترین مجاری کاربراتور میشود.
- گرفتگی: این رسوبات، نازلها و ژیگلورهای کاربراتور را مسدود کرده و مانع از پاشش صحیح سوخت و در نتیجه عدم استارت یا کارکرد نامنظم موتور میشوند.
ب) مشکلات سوخت دیزل (گازوئیل)
- جلبک و رشد بیولوژیکی: گازوئیل در طول زمان مستعد رشد باکتریها و قارچها (Algae) است. این موجودات در مرز آب و سوخت رشد میکنند و یک لجن تیره تولید میکنند که فیلترهای سوخت و انژکتورها را مسدود میکند.
- تخریب پایداری: گازوئیل نیز به مرور اکسید شده و لایهای از صمغ یا رسوب تیره تشکیل میدهد.
۲. راهنمای عملی تخلیه و آمادهسازی سیستم سوخت
برای ذخیرهسازی طولانیتر از دو ماه، تخلیه یا تثبیت سوخت الزامی است.
الف) روش تثبیت سوخت (برای ذخیرهسازی کوتاهمدت)
- افزودن تثبیتکننده: تثبیتکننده سوخت (Fuel Stabilizer) را طبق دستورالعمل سازنده (معمولاً یک اونس به ازای هر گالن) به مخزن سوخت اضافه کنید.
- گردش سوخت: اجازه دهید موتور برای 5 تا 10 دقیقه با سوخت تثبیتشده کار کند تا محلول به تمام قسمتهای کاربراتور، شیلنگها و فیلترها برسد.
- خاموش کردن: موتور را خاموش کنید و آن را برای ذخیرهسازی آماده نمایید.
ب) روش تخلیه کامل (برای ذخیرهسازی بلندمدت: بیش از ۶ ماه)
- بستن شیر سوخت: در صورت وجود، شیر بنزین را ببندید تا جریان سوخت از مخزن متوقف شود.
- سوزاندن سوخت: اجازه دهید موتور با سوخت باقیمانده در خطوط سوخت و کاسه کاربراتور کار کند تا به طور کامل خاموش شود.
- تخلیه مخزن: درب تخلیه (Drain Plug) در زیر مخزن سوخت را باز کرده و تمام بنزین/گازوئیل را در یک ظرف تأیید شده تخلیه کنید.
- تخلیه کاربراتور: در ژنراتورهای کاربراتوری، پیچ تخلیه (Drain Screw) در پایین کاسه کاربراتور را باز کنید تا سوخت باقیمانده در آن بخش حیاتی تخلیه شود. (این گام بسیار مهم است.)
۳. عیبیابی سیستمهای سوخت پس از ذخیرهسازی
اگر موتور پس از ذخیرهسازی استارت نمیخورد یا به سختی روشن میشود، سیستم سوخت اولین مظنون است.
الف) عیبیابی کاربراتور (موتورهای بنزینی کوچک)
مشکل | علت احتمالی | راهحل |
استارت نمیخورد | گرفتگی شدید نازلهای سوخت اصلی (رسوب صمغی). | ۱. ابتدا از اسپری تمیزکننده کاربراتور استفاده کنید. ۲. در صورت عدم موفقیت، کاربراتور باید باز شده و با حمام شیمیایی یا التراسونیک تمیز شود. |
موتور کار میکند اما خاموش میشود | گرفتگی جزئی مجرای دور آرام (Idle Jet). | تنظیم پیچ مخلوط سوخت و هوا یا تمیزکاری مجرای دور آرام. |
نشت سوخت از کاربراتور | خرابی یا چسبیدن شناور (Float) یا سوزن شناور (Needle Valve). | تعویض سوزن شناور یا تنظیم مجدد شناور. |
ب) عیبیابی سیستم انژکتور (موتورهای دیزلی و بنزینی بزرگتر)
- آلودگی انژکتورها: انژکتورهای مسدود شده، سوخت را به صورت مهپاش (Atomized) اسپری نمیکنند و باعث دود زیاد و قدرت کم میشوند.
- راهحل: استفاده از افزودنیهای تمیزکننده انژکتور (Injection Cleaner) یا در موارد شدید، خارج کردن و تمیز کردن انژکتورها توسط دستگاه تخصصی.
- فیلترهای سوخت مسدود: لجن بیولوژیکی یا ذرات رسوب، فیلترهای سوخت را مسدود میکنند.
- راهحل: تعویض منظم فیلترهای سوخت قبل از راهاندازی پس از ذخیرهسازی طولانی.
- هوا گرفتن سیستم (Air in Fuel Line): در موتورهای دیزلی پس از تخلیه کامل سوخت، ممکن است هوا وارد سیستم شود.
- راهحل: هواگیری (Bleeding) خطوط سوخت و پمپ انژکتور طبق دستورالعمل سازنده.
۴. سایر اقدامات مهم برای نگهداری بلندمدت
علاوه بر رسیدگی به سوخت، چند اقدام دیگر برای محافظت از موتور ضروری است:
الف) رسیدگی به روغن و موتور
- تعویض روغن: قبل از ذخیرهسازی، روغن و فیلتر روغن را تعویض کنید. روغن قدیمی حاوی اسیدها و آلایندههایی است که میتوانند قطعات داخلی موتور را در طول ذخیرهسازی خورده کنند.
- روغنکاری سیلندر: شمع جرقهزنی را باز کنید، مقدار کمی روغن موتور (حدود یک قاشق چایخوری) به داخل سیلندر بریزید. موتور را 2 تا 3 بار به آرامی بچرخانید تا روغن روی دیوارههای سیلندر پخش شود. این کار از زنگزدگی رینگها و سیلندر جلوگیری میکند.
ب) نگهداری از باتری
- قطع اتصال: اگر ژنراتور دارای باتری استارت است، ترمینالهای آن را جدا کنید.
- شارژ دورهای: باتری را جدا کرده و در محیط خشک و خنک نگهداری کنید. باتری را هر 3 ماه یک بار با یک شارژر کمجریان (Trickle Charger) شارژ کنید تا از تخلیه عمیق و خرابی جلوگیری شود.
ج) محل ذخیرهسازی
- پوشش: ژنراتور را با یک پوشش محافظ (برای جلوگیری از گرد و غبار و رطوبت) بپوشانید.
- مکان: دستگاه را در یک مکان خشک، خنک و دارای تهویه مناسب (دور از منابع اشتعال) ذخیره کنید.
۵. چک لیست نهایی قبل از راهاندازی
هنگامی که زمان استفاده مجدد از ژنراتور فرا میرسد:
- سوخت تازه: مخزن را با سوخت تازه و با کیفیت پر کنید.
- بررسی سطح روغن: سطح روغن موتور را چک کنید.
- باتری: باتری را مجدداً نصب و متصل کنید.
- دمپر چوک: اگر موتور سرد است، دمپر چوک (Choke) را فعال کنید.
- تست استارت: ژنراتور را روشن کرده و اجازه دهید برای چند دقیقه در حالت دور آرام کار کند تا روغن به تمام قسمتها برسد.
با رعایت دقیق این مراحل، طول عمر موتور برق شما به حداکثر رسیده و تضمین میشود که دستگاه در شرایط اضطراری، به سرعت و به آسانی قابل استفاده خواهد بود.
