صرفه‌جویی در مصرف سوخت (گاز طبیعی یا گازوئیل) و برق، یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش هزینه‌های عملیاتی و افزایش سودآوری در نانوایی‌های صنعتی است. تنورهای صنعتی، به ویژه مدل‌های تونلی و دوار، مصرف انرژی بالایی دارند. با به‌کارگیری تکنولوژی‌های جدید و اصلاح روش‌های عملیاتی، می‌توان این هزینه‌ها را به طور چشمگیری کاهش داد.
۱. بهینه‌سازی فنی و تجهیزاتی
تمرکز اصلی باید بر روی بهبود راندمان حرارتی خود تنور باشد:
الف) عایق‌بندی پیشرفته و چندلایه
- کاهش اتلاف حرارت: دستگاه‌های پخت باید دارای عایق‌بندی حرارتی چندلایه (مانند پشم سنگ، فیبر سرامیکی و پرلیت) باشند. این عایق‌ها از فرار حرارت از دیواره‌ها، سقف و کف تنور جلوگیری می‌کنند.
- جلوگیری از خنک شدن سریع: عایق‌بندی مناسب، به تنور اجازه می‌دهد که پس از خاموش شدن، برای مدت طولانی‌تری گرم بماند. این ویژگی در شروع کار روز بعد، نیاز به گرمایش مجدد را کاهش می‌دهد.
ب) سیستم‌های بازیابی حرارت (Heat Recovery)
- پیش‌گرمایش هوا: از طریق نصب مبدل‌های حرارتی در مسیر خروج دود و گازهای داغ، می‌توان حرارت این گازها را بازیابی کرد. این حرارت بازیابی‌شده برای پیش‌گرم کردن هوای ورودی به مشعل استفاده می‌شود.
- مزیت: هرچه هوای ورودی به مشعل گرم‌تر باشد، مشعل سوخت کمتری برای رسیدن به دمای مورد نیاز مصرف می‌کند. این روش می‌تواند 5% تا 15% در مصرف سوخت صرفه‌جویی کند.
ج) مشعل‌های با راندمان بالا
- مشعل‌های مدولار یا تناسبی (Modulating Burners): به جای روشن و خاموش شدن مکرر (که مصرف سوخت را بالا می‌برد)، این مشعل‌ها توان خود را به صورت پیوسته و متناسب با نیاز تنور تنظیم می‌کنند. این امر ثبات دمایی و راندمان بالاتر را تضمین می‌کند.
- کنترل نسبت هوا و سوخت: تنظیم دقیق نسبت ترکیب هوا و سوخت، باعث احتراق کامل‌تر شده و مصرف سوخت را کاهش می‌دهد.
۲. اصلاح فرآیندهای عملیاتی
بخش مهمی از صرفه‌جویی، به نحوه استفاده پرسنل از دستگاه‌ها برمی‌گردد:
الف) بهره‌برداری پیوسته و پرظرفیت
- کاهش دفعات گرمایش اولیه: بیشترین میزان اتلاف انرژی، در زمان گرم کردن اولیه تنور از دمای محیط تا دمای پخت رخ می‌دهد. نانوایی‌های صنعتی باید زمان‌بندی تولید را به گونه‌ای تنظیم کنند که دستگاه در طول روز به صورت پیوسته و با ظرفیت کامل کار کند و از روشن و خاموش شدن مکرر پرهیز شود.
- زمان‌بندی خاموش کردن: در پایان روز، تنور را کمی زودتر خاموش کنند و از حرارت باقیمانده برای پخت آخرین سری خمیر استفاده کنند.
ب) تنظیمات دقیق دما و سرعت
- استفاده از PID کنترلرها: تنورهای مدرن مجهز به کنترل‌کننده‌های PID (تناسبی-انتگرالی-مشتق) هستند که نوسانات دما را به حداقل می‌رسانند.
- کالیبره کردن ترموستات‌ها: اطمینان از صحت عملکرد سنسورهای دما، تا دستگاه مجبور نشود برای جبران خطای اندازه‌گیری، بیش از حد نیاز گرما تولید کند.
۳. صرفه‌جویی در مصرف برق
گرچه هزینه سوخت اصلی‌ترین بخش است، اما برق نیز برای موتورها، سیستم‌های تهویه، چانه‌گیر و روشنایی اهمیت دارد:
- موتورهای با بازدهی بالا (IE3): جایگزینی موتورهای قدیمی (مخصوصاً موتورهای بزرگ خمیرگیر و فن‌های تهویه) با موتورهای IE3 یا IE4 که بازدهی الکتریکی بالاتری دارند و گرمای کمتری تولید می‌کنند.
- استفاده از VFD (Variable Frequency Drives): نصب درایوهای کنترل سرعت متغیر روی موتورهای فن‌ها و نوار نقاله‌ها. این درایوها سرعت موتور را دقیقاً مطابق با نیاز تنظیم می‌کنند، نه اینکه همیشه موتور با حداکثر توان کار کند؛ این امر مصرف برق را به شکل قابل توجهی کاهش می‌دهد.
- روشنایی LED: تعویض تمام چراغ‌های داخلی و خارجی نانوایی با لامپ‌های LED کم‌مصرف.
