مهاجرت به ترکیه به دلیل نزدیکی فرهنگی، جغرافیایی، و امکانات مناسب برای زندگی و کار، یک گزینه پرطرفدار برای ایرانیان است. سیستم مهاجرتی ترکیه مسیرهای متعددی از جمله سرمایه‌گذاری (ملکی)، کار، تحصیل و اقامت کوتاه‌مدت توریستی را ارائه می‌دهد. موفقیت در ترکیه نیازمند درک قوانین اقامتی و انطباق با بازار کار رقابتی آن است.
۱. الزامات اولیه مهاجرت و اخذ اقامت
ترکیه عضو اتحادیه اروپا نیست، اما از قوانین بین‌المللی برای تنظیم وضعیت مهاجران استفاده می‌کند. مسیرهای اقامتی اصلی، موقت و قابل تمدید هستند.
الف) اقامت کوتاه‌مدت توریستی و اجاره ملک (IkameT)
- اقامت توریستی: در گذشته، این اقامت با اجاره ملک به راحتی برای یک یا دو سال صادر می‌شد.
- تغییر قوانین (از 2022 به بعد): دولت ترکیه در مناطق پرمهاجر (مانند برخی محلات استانبول و آنکارا) صدور اقامت توریستی صرفاً با اجاره ملک را بسیار سخت‌گیرانه کرده است. اکنون، متقاضی باید دلیل موجهی فراتر از گردشگری (مانند ثبت شرکت، تحصیل یا درمان) برای اقامت طولانی‌مدت ارائه دهد.
- ثبت آدرس: هر مهاجر باید آدرس دقیق خود را در اداره نفوس (Nüfus Müdürlüğü) ثبت کند و این ثبت (به نام Adres Kayıt) برای تمدید اقامت ضروری است.
ب) اقامت ملکی و سرمایه‌گذاری (Citizenship by Investment)
- اقامت ملکی: با خرید ملک (خانه یا آپارتمان)، می‌توان اقامت موقت ملکی را دریافت و آن را تمدید کرد.
- شهروندی از طریق سرمایه‌گذاری: با سرمایه‌گذاری قابل توجه در بخش‌های خاص (مانند خرید ملک با ارزش بیش از 400,000 دلار)، می‌توان مستقیماً برای شهروندی ترکیه اقدام کرد. این یکی از سریع‌ترین مسیرهای اخذ پاسپورت برای ایرانیان است.
ج) ویزای کار (Çalışma İzni)
- مجوز کارفرما محور: برای کار کردن در ترکیه، ابتدا کارفرما باید از وزارت کار و تأمین اجتماعی (Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı) برای متقاضی درخواست مجوز کار دهد.
- شرط استخدام: معمولاً شرکت‌ها برای استخدام یک خارجی، باید در ازای هر کارمند خارجی، پنج کارمند ترک را نیز استخدام کنند. این شرط، یافتن شغل رسمی را دشوار می‌سازد.
- تبدیل: پس از شش تا هشت سال کار قانونی و پرداخت بیمه، می‌توان برای اقامت دائم اقدام کرد.
۲. مهم‌ترین مهارت‌های لازم برای زندگی و کار موفق
موفقیت در ترکیه نیازمند درک محیط کار رقابتی و تعاملات اجتماعی قوی است.
الف) مهارت زبان ترکی
- اهمیت ضروری: برخلاف شهرهای بزرگ اروپا، در ترکیه تسلط به زبان ترکی برای تعاملات اداری، روزمره و کاری در اغلب شرکت‌های محلی الزامی است.
- اخذ شهروندی: برای دریافت شهروندی (حتی از طریق سرمایه‌گذاری) مصاحبه‌ای به زبان ترکی انجام می‌شود.
ب) مهارت‌های نرم و حرفه‌ای
- رقابت‌پذیری: بازار کار ترکیه بسیار رقابتی است. مهاجران باید مهارت‌های تخصصی و زبان قوی ارائه دهند تا بتوانند بر مانع "شرط استخدام ترک" غلبه کنند.
- شبکه‌سازی: استفاده از شبکه‌های اجتماعی و حرفه‌ای برای یافتن فرصت‌های شغلی و کسب‌وکار در ترکیه بسیار حیاتی است.
۳. پوشش‌های اجتماعی و سلامتی لازم
سیستم درمانی ترکیه (SGK) دولتی و فراگیر است.
الف) بیمه سلامت
- بیمه دولتی (SGK): تمام کسانی که به صورت قانونی کار می‌کنند یا ویزای اقامت بیش از یک سال دارند، می‌توانند تحت پوشش بیمه عمومی SGK قرار گیرند.
- مهاجران خودپرداز: کسانی که مشغول به کار نیستند، می‌توانند حق بیمه SGK را به صورت ماهانه به حساب دولت واریز کنند و از خدمات درمانی عمومی استفاده نمایند.
- بیمه خصوصی: برای دریافت مجوز اقامت کوتاه‌مدت (توریستی/ملکی)، ارائه بیمه سلامت خصوصی از یک شرکت بیمه معتبر ترکیه‌ای برای پوشش دوره اقامت الزامی است.
ب) پوشش‌های قانونی و اداری
- شماره هویت خارجی (Yabancı Kimlik Numarası): یک شماره 11 رقمی که پس از دریافت اقامت موقت صادر می‌شود و برای تمام امور اداری، بانکی، و قراردادها ضروری است.
- ثبت نام در e-Devlet: دریافت رمز e-Devlet (سامانه دولت الکترونیک) برای مدیریت امور حقوقی و اداری، مانند سوابق بیمه، و ثبت نام تلفن همراه ضروری است.
۴. الزامات ورود به شغل و حرفه
- معادل‌سازی مدارک (Denklik): برای مشاغلی مانند پزشکی، مهندسی و تدریس، مدارک تحصیلی باید توسط شورای آموزش عالی ترکیه (YÖK) معادل‌سازی شوند که می‌تواند یک فرآیند طولانی و گاهی نیازمند آزمون‌های تکمیلی باشد.
- ثبت شرکت: ثبت شرکت‌های کوچک، یکی از رایج‌ترین روش‌های مهاجرتی است. اگرچه خود ثبت آسان است، اما هزینه‌های ماهانه نگهداری شرکت و الزامات استخدام (شرط استخدام پنج کارمند ترک)، چالش‌های اصلی هستند.
