مقایسه دقیق میزان و نحوه تخصیص پس‌انداز مردم در بازارهای مختلف کشورهای توسعه یافته، نشان‌دهنده تفاوت‌های فرهنگی، سیستم‌های مالیاتی، و ساختار امنیت اجتماعی است. اگرچه نرخ پس‌انداز خانوارها در این کشورها به دلیل فشارهای تورمی اخیر نوسان داشته، اما به‌طور کلی، پس‌اندازها بین ابزارهای نقدشونده (بانک و حساب‌های بازنشستگی) و دارایی‌های با بازده بالاتر (سهام و املاک) تقسیم می‌شوند.
۱. مقایسه نرخ پس‌انداز ناخالص خانوارها
نرخ پس‌انداز خانوارها (به‌عنوان درصد درآمد قابل تصرف) در کشورهای توسعه‌یافته نوسان زیادی دارد. این نرخ در سال‌های اخیر به دلیل کووید-۱۹ و سپس تورم، دچار نغییرات قابل ملاحظه‌ای شد.
کشور/منطقه | نرخ پس‌انداز ناخالص (تقریبی) | ویژگی‌های پس‌انداز |
سوئیس | 19% تا 24.2% | بالاترین نرخ در جهان توسعه‌یافته. ثبات مالی بالا و سیستم‌های بازنشستگی قدرتمند. |
فرانسه | 11% تا 22.85% | نرخ بسیار بالا در اروپا. فرهنگ پس‌انداز قوی و استفاده از محصولات پس‌انداز محافظت‌شده توسط دولت. |
آلمان | 11% تا 19.6% | بالا. سهم قابل توجهی از پس‌انداز سنتی به شکل وجه نقد و سپرده‌های بانکی (به دلایل فرهنگی و اعتمادی). |
ایالات متحده | 16.54% (تا 2023) | نوسان‌پذیر. تمرکز شدید بر سرمایه‌گذاری در بازار سهام و حساب‌های بازنشستگی. |
اتحادیه اروپا (متوسط) | 13.2% تا 14.7% | نرخ متوسط به دلیل تفاوت در کشورهای عضو. |
بریتانیا | 2% (تا 2022) | نسبتاً پایین. هزینه بالای زندگی و تأکید بر مصرف در مقابل پس‌انداز. |
نکته: نرخ‌های بالاتر معمولاً نشان‌دهنده احتیاط بیشتر مصرف‌کنندگان در برابر عدم اطمینان اقتصادی یا سیستم‌های قدرتمند بیمه اجتماعی است.
۲. تخصیص پس‌انداز در بازارهای مختلف
پس‌انداز خانوارها در کشورهای توسعه‌یافته معمولاً به سه حوزه اصلی هدایت می‌شود:
الف) دارایی‌های نقدی و شبه‌نقدی (حساب‌های بانکی و اوراق قرضه)
- کشورهای محافظه‌کار (مانند آلمان و ژاپن): بخش قابل توجهی از پس‌انداز در سپرده‌های بانکی با بهره پایین (یا صفر) و وجه نقد نگهداری می‌شود. این پدیده ریشه در فرهنگ مالی محتاطانه و عدم اعتماد تاریخی به بازارهای پرنوسان دارد.
- اروپا: پس‌اندازهای نقدی نقش مهمی دارند، اما از طریق محصولات سرمایه‌گذاری محافظت‌شده دولتی (مانند طرح‌های بیمه عمر و پس‌اندازهای دولتی) نیز هدایت می‌شوند.
ب) بازار سهام و صندوق‌های بازنشستگی
- ایالات متحده و کشورهای آنگلوساکسون (مانند کانادا و استرالیا): تمرکز اصلی بر بازار سهام و سرمایه‌گذاری از طریق حساب‌های بازنشستگی معاف از مالیات (مانند 401(k) و IRA) است. این حساب‌ها حجم عظیمی از سرمایه را به سمت سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (Mutual Funds) هدایت می‌کنند.
- تخصیص سهم: در آمریکا، سهم بیشتری از دارایی‌های خانوارها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم (از طریق صندوق‌ها) در بازار سهام نگهداری می‌شود که باعث می‌شود ثروت آن‌ها نسبت به نوسانات بازار جهانی بسیار حساس باشد.
ج) املاک و مستغلات
- سرمایه‌گذاری اصلی: مالکیت خانه اصلی‌ترین دارایی پس‌اندازی و تشکیل ثروت برای اکثریت خانوارها در کشورهای توسعه‌یافته است.
- اروپا (جنوبی): در کشورهایی مانند اسپانیا یا ایتالیا، مالکیت مستقیم املاک سنتی‌تر است و بخش بزرگی از ثروت خانوارها را تشکیل می‌دهد.
- سرمایه‌گذاری غیرمستقیم: سرمایه‌گذاری در صندوق‌های املاک و مستغلات (REITs) در کشورهایی مانند آمریکا و کانادا نیز رایج است.
۳. عوامل تعیین‌کننده تفاوت‌ها
تفاوت در نحوه پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در کشورهای توسعه‌یافته، ناشی از عوامل زیر است:
- ساختار بازنشستگی: در کشورهایی که سیستم بازنشستگی دولتی ضعیف‌تر است (مانند آمریکا)، مردم مجبورند از طریق بازارهای مالی فعال‌تر (سهام) پس‌انداز کنند، در حالی که در کشورهایی با سیستم بازنشستگی قوی (مانند فرانسه)، اعتماد به سیستم دولتی بیشتر است.
- فرهنگ مالی: فرهنگ ریسک‌پذیری در جوامعی مانند آمریکا و بریتانیا بسیار بالاتر است، در حالی که آلمان و ژاپن فرهنگ احتیاط و ترجیح نقدینگی دارند.
- مالیات بر سرمایه: سیاست‌های مالیاتی بر روی سود سهام و بازده سرمایه، به‌طور مستقیم میزان جذابیت بازارهای سهام را در مقابل سپرده‌های بانکی تعیین می‌کند.
- نرخ بهره: در دوران بهره پایین (دهه گذشته)، دارایی‌های پرریسک مانند سهام و املاک جذابیت بیشتری داشتند، اما با افزایش نرخ بهره در سال‌های اخیر، سپرده‌های بانکی و اوراق قرضه دوباره به ابزارهایی برای پس‌انداز تبدیل شده‌اند.
