سیستم خنک‌کننده در لپ‌تاپ‌های استوک و کارکرده، به ویژه مدل‌های تجاری که برای ساعت‌های طولانی تحت فشار بوده‌اند، اغلب نیاز به سرویس کامل دارد. خمیر حرارتی (Thermal Paste) قدیمی، خشک و کارایی خود را از دست داده است، و فن‌ها پر از گرد و غبار هستند. سرویس صحیح این قطعات حیاتی است؛ زیرا به طور مستقیم بر کاهش دما، جلوگیری از خاموش شدن ناگهانی، افزایش عمر مفید و پایداری عملکرد لپ‌تاپ تأثیر می‌گذارد.
۱. ابزار و مواد ضروری برای سرویس
قبل از شروع، مطمئن شوید که ابزارهای مناسب برای باز کردن لپ‌تاپ و مواد با کیفیت برای سرویس را در اختیار دارید:
- ابزار باز کردن:
- پیچ‌گوشتی‌های دقیق در اندازه‌های مختلف (معمولاً فیلیپس).
- ابزارهای پلاستیکی یا کارتی برای باز کردن گیره‌ها و قاب بدون آسیب رساندن به بدنه (Spudgers).
- مواد تمیزکاری:
- الکل ایزوپروپیل (Isopropyl Alcohol - IPA): الکل با غلظت 90% به بالا برای پاک کردن خمیر حرارتی قدیمی.
- دستمال‌های بدون پرز (مانند دستمال عینک): برای جلوگیری از باقی ماندن الیاف روی سطح تراشه.
- دمنده هوا یا قلم‌مو (Brush): برای پاک کردن گرد و غبار از فن‌ها و هیت‌سینک.
- مواد جدید:
- خمیر حرارتی با کیفیت: برندهای معتبر مانند Thermal Grizzly، Arctic MX-4 یا Noctua NT-H1.
۲. مراحل تعویض ایمن خمیر حرارتی
تعویض خمیر حرارتی باید با دقت بسیار بالا انجام شود تا آسیبی به هسته CPU یا GPU وارد نشود.
الف) جداسازی و دسترسی به تراشه‌ها
- قطع برق: حتماً لپ‌تاپ را خاموش کرده و آداپتور و باتری (داخلی یا خارجی) را جدا کنید. این مهم‌ترین گام برای جلوگیری از آسیب الکتریکی است.
- باز کردن مادربرد: درب پشتی لپ‌تاپ را باز کرده و در صورت نیاز، کل سیستم خنک‌کننده (شامل فن‌ها و لوله‌های مسی هیت‌سینک) را با دقت و به ترتیب مشخص از روی مادربرد جدا کنید.
- تمیز کردن خمیر قدیمی:
- از الکل IPA روی یک دستمال بدون پرز استفاده کنید.
- سطح بالای CPU و GPU (هسته‌های Die) و همچنین سطح زیرین هیت‌سینک را به آرامی و با دقت کامل تمیز کنید تا هیچ اثری از خمیر خشک شده باقی نماند.
ب) اجرای خمیر جدید
- مقدار مناسب: خمیر حرارتی را به مقدار بسیار کم، فقط به اندازه یک دانه نخود یا گندم (بسته به اندازه تراشه) در مرکز CPU و GPU قرار دهید.
- نحوه پخش: نیازی به پخش کردن خمیر با کاردک نیست. فشار هیت‌سینک به طور خودکار خمیر را به صورت لایه‌ای نازک و یکنواخت پخش خواهد کرد.
- نصب مجدد هیت‌سینک: هیت‌سینک را دقیقاً در جای خود قرار دهید و پیچ‌های آن را به صورت ضربدری و تدریجی محکم کنید. این روش تضمین می‌کند که فشار به صورت یکنواخت روی تراشه و خمیر پخش می‌شود.
۳. تمیزکاری و سرویس فن‌ها و هیت‌سینک
گرد و غبار دشمن اصلی سیستم خنک‌کننده است و مانع از گردش هوا می‌شود.
الف) تمیز کردن هیت‌سینک (Radiator Fins)
- بررسی وضوح: تیغه‌های هیت‌سینک (شبکه‌های فلزی ظریف) اغلب توسط لایه‌هایی از گرد و غبار مسدود می‌شوند.
- روش: از یک دمنده هوا (Air Duster) یا جاروبرقی با سری کوچک برای تخلیه گرد و غبار محبوس شده از طریق منافذ هیت‌سینک استفاده کنید. مطمئن شوید که هیچ گرد و غباری در بین تیغه‌ها باقی نمانده باشد.
ب) سرویس فن‌ها (Cooling Fans)
- حفظ پایداری: هنگام استفاده از دمنده هوا، حتماً پره‌های فن را با دست یا یک ابزار کوچک ثابت نگه دارید. دمیدن هوا به پره‌ها در حال چرخش آزاد می‌تواند باعث تولید ولتاژ برگشتی و آسیب به مادربرد شود.
- تمیزکاری پره‌ها: از یک قلم‌موی نرم برای پاک کردن گرد و غبار چسبیده به پره‌های فن استفاده کنید.
۴. تست پس از سرویس و عیب‌یابی اولیه
پس از مونتاژ کامل لپ‌تاپ، باید عملکرد سیستم خنک‌کننده جدید را بررسی کنید.
الف) تست دمای Idle و Under Load
- دمای اولیه (Idle): لپ‌تاپ را روشن کنید. در حالت بیکاری، دمای CPU باید به طور قابل توجهی پایین‌تر از قبل باشد (معمولاً زیر 45^circ C).
- تست استرس: با استفاده از نرم‌افزارهایی مانند HWMonitor و Prime95، CPU را تحت بار کامل قرار دهید. دمای CPU تحت فشار نباید به سرعت از 90^circ C تجاوز کند و باید پس از برداشتن بار، به سرعت کاهش یابد.
ب) عیب‌یابی سریع
- دمای بسیار بالا: اگر دما بلافاصله پس از روشن شدن بسیار بالا است، احتمالاً هیت‌سینک به درستی نصب نشده یا خمیر حرارتی به صورت یکنواخت پخش نشده است. باید مجدداً هیت‌سینک باز و نصب شود.
- صدای فن غیرعادی: اگر فن‌ها صدای ناهنجار یا جیرجیر می‌دهند، احتمالاً یا به درستی در جای خود قرار نگرفته‌اند و یا محور آن‌ها به دلیل فرسودگی نیاز به تعویض کامل دارد.
