ساخت تشک و خوش‌خواب یک هنر مهندسی است که بر اساس لایه‌بندی مواد مختلف برای دستیابی به تعادل بین راحتی (Comfort)، پشتیبانی (Support) و دوام (Durability) استوار است. مواد اصلی در این صنعت شامل انواع فوم‌ها برای هسته تشک و منسوجات تخصصی برای پوشش و لایه‌های راحتی هستند.
۱. انواع فوم‌های هسته و لایه‌های راحتی
فوم‌ها نقش اصلی را در تعیین حس کلی و عملکرد ارگونومیک تشک ایفا می‌کنند.
الف) فوم‌های پلی‌یورتان استاندارد (Polyurethane - PU)
این فوم‌ها رایج‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین هسته تشک را تشکیل می‌دهند.
- فوم هسته (Core Foam): این فوم‌ها با چگالی بالا (معمولاً بالای 35 تا 40 kg/m^3) برای ایجاد پشتیبانی اصلی و جلوگیری از نشست ناگهانی تشک استفاده می‌شوند.
- فوم راحتی (Comfort Foam): فوم‌های با چگالی متوسط که در لایه‌های رویی قرار می‌گیرند تا حس نرمی اولیه را فراهم کنند.
ب) فوم حافظه شکلی (Memory Foam / Viscoelastic Foam)
این فوم‌ها به دلیل ویژگی‌های خاص خود، انقلابی در صنعت تشک ایجاد کرده‌اند.
- خواص: به گرما و فشار بدن واکنش نشان می‌دهد، به آرامی به شکل بدن فرم گرفته و فشار را کاهش می‌دهد (Pressure Relief). این امر به هم‌راستایی ستون فقرات کمک می‌کند.
- چالش: به دلیل خاصیت ویسکوالاستیک (کند بودن در بازگشت به حالت اولیه) و تراکم، می‌توانند گرما را در خود نگه دارند (Hot Sleep).
- انواع بهبود یافته:
- مموری فوم ژلی (Gel-Infused Memory Foam): حاوی دانه‌های ژل خنک‌کننده برای جذب و دفع حرارت بدن و کاهش مشکل گرمایشی.
- مموری فوم با سلول باز (Open-Cell Memory Foam): دارای ساختار متخلخل‌تر برای افزایش تهویه و جریان هوا.
ج) فوم لاتکس (Latex Foam)
لاتکس یکی از باکیفیت‌ترین و بادوام‌ترین مواد در صنعت تشک است.
- منبع: می‌تواند طبیعی (از شیره درخت کائوچو) یا مصنوعی (از مواد پتروشیمی) باشد.
- ویژگی‌ها: انعطاف‌پذیری و کشسانی بالا، خاصیت خنک‌کنندگی طبیعی و تهویه عالی، و دوام فوق‌العاده. لاتکس جهندگی (Bounce) بیشتری نسبت به مموری فوم دارد.
- فرآیند تولید:
- تالالای (Talalay): فرآیندی که فوم سبک‌تر، نرم‌تر و یکنواخت‌تر با ساختار بازتر تولید می‌کند.
- دانلوپ (Dunlop): فرآیند ساده‌تر که فوم متراکم‌تر و سنگین‌تر تولید می‌کند و معمولاً در بخش هسته و پشتیبانی استفاده می‌شود.
۲. پارامترهای فنی حیاتی در انتخاب فوم
همانند صنعت مبل‌سازی، چگالی و سفتی فوم، کیفیت تشک را تعیین می‌کند.
الف) چگالی (Density)
چگالی (Density - kg/m^3) عامل اصلی طول عمر و دوام تشک است.
- اهمیت: فوم‌های نشیمن و هسته با چگالی بالا (معمولاً بالای 35 kg/m^3 یا بالاتر) می‌توانند سال‌ها بدون افت محسوس در ارتفاع و پشتیبانی، کار کنند. چگالی پایین باعث نشست زودهنگام و کاهش پشتیبانی ارگونومیک می‌شود.
- توصیه: برای مموری فوم و فوم هسته در تشک‌های باکیفیت، چگالی بالا ضروری است.
ب) سفتی (ILD)
سفتی (ILD)، که میزان نرمی/سختی فوم را مشخص می‌کند، مستقیماً به راحتی مربوط است.
- تأثیر: ILD پایین (مثلاً زیر 15) برای لایه‌های رویی و احساس نرمی. ILD بالا (مثلاً بالای 30) برای لایه‌های پشتیبان هسته.
- توجه: فوم‌های باکیفیت دارای یک بالانس عالی بین ILD (نرمی) و چگالی بالا (دوام) هستند.
۳. منسوجات تخصصی و پوشش‌های تشک
پارچه رویی و لایه‌های کاور نقش مهمی در راحتی، بهداشت و ظاهر تشک دارند.
الف) پارچه‌های رویه (Cover Fabrics)
- ژاکارد (Jacquard): پارچه‌های بافت‌دار و محکم با الگوهای زیبا که اغلب از ترکیبی از پنبه، پلی‌استر و ویسکوز ساخته می‌شوند.
- بافت کشباف (Knit): پارچه‌های کشباف به دلیل خاصیت ارتجاعی، بهتر از پارچه‌های بافت ثابت فرم بدن را دنبال می‌کنند و برای تشک‌های فومی و مموری فوم مناسب‌ترند.
ب) الیاف پرکننده و پدینگ (Padding)
- پلی‌استر (Polyester Fiber): الیاف ارزان و سبک برای ایجاد پف (Quilting) در لایه رویی تشک.
- پشم (Wool): الیاف طبیعی که خاصیت تنظیم دما دارند؛ در زمستان گرم و در تابستان خنک نگه می‌دارند. همچنین دارای خاصیت طبیعی ضد آتش (Fire Retardant) هستند.
- پنبه (Cotton): الیاف طبیعی، نرم، تنفس‌پذیر و خنک، اما به اندازه الیاف مصنوعی بادوام نیستند.
ج) منسوجات عملکردی (Functional iles)
- پارچه‌های ضد حریق (Fire Barrier): لایه‌های زیرین پارچه رویه که مطابق با استانداردهای ایمنی آتش‌نشانی هستند. اغلب از سیلیکا یا الیاف‌های مخصوص ساخته می‌شوند.
- پارچه‌های ضد آلرژی و ضد باکتری: پارچه‌هایی که با مواد شیمیایی یا یون‌های نقره پوشش داده شده‌اند تا رشد باکتری‌ها، قارچ‌ها و کنه‌های گرد و غبار (Dust Mites) را کاهش دهند.
- پارچه‌های Cooling (خنک‌کننده): منسوجاتی که از الیاف پلی‌اتیلن یا تکنولوژی تغییر فاز (PCM) استفاده می‌کنند تا دمای پوست را در حد مطلوب نگه دارند و اثر گرمای مموری فوم را کاهش دهند.
۴. ساختار لایه‌ای تشک (Mattress Layers)
یک تشک مدرن از چندین لایه تشکیل شده است که هر کدام وظیفه خاصی دارند:
- لایه زیرین (Foundation): پایه چوبی یا فومی متراکم برای حفظ ساختار کلی تشک.
- لایه هسته/پشتیبان (Support Core): فوم با چگالی بالا یا فنرهای داخلی (مانند فنرهای پاکتی) که بیشترین وزن بدن را تحمل می‌کند و ارگونومی ستون فقرات را حفظ می‌کند.
- لایه انتقالی (Transition Layer): فوم با چگالی و سختی متوسط که فشار را به طور یکنواخت از لایه بالایی به هسته منتقل می‌کند.
- لایه راحتی (Comfort Layer): مموری فوم، لاتکس یا فوم‌های نرم (با ILD پایین) برای نرمی نهایی و کاهش فشار بر مفاصل.
- لایه رویی و کاور (Cover and Quilting): شامل لایکو و پارچه رویه برای نرمی لمسی و محافظت.
انتخاب موفق یک تشک وابسته به درک این نکته است که دوام از چگالی فوم هسته، و راحتی از سختی (ILD) لایه‌های رویی حاصل می‌شود.
