صنعت ساختمان به طور سنتی از ابزارآلات برقی با جریان متناوب (AC یا Alternating Current) که مستقیماً به پریز متصل می‌شوند، استفاده می‌کرد. اما در سال‌های اخیر، با پیشرفت چشمگیر فناوری باتری، ابزارآلات با جریان مستقیم (DC یا Direct Current) و شارژی، به استاندارد جدید تبدیل شده‌اند. این گذار، مزایای مهمی در زمینه‌های ایمنی الکتریکی و کاهش هزینه‌های زیرساخت موقت در محل‌های ساختمانی به همراه دارد.
۱. ایمنی الکتریکی برتر (تمرکز بر ولتاژ پایین)
مهم‌ترین مزیت استفاده از ابزارآلات DC، ارتقاء چشمگیر ایمنی کارگران است.
الف) کاهش خطر برق‌گرفتگی
- ولتاژ پایین‌تر: ابزارهای شارژی DC معمولاً در ولتاژهای ایمن‌تر کار می‌کنند (12V، 18V، 36V یا حتی 60V برای ابزارهای سنگین). در مقابل، ابزارهای AC از ولتاژ اصلی شبکه (220V در ایران) استفاده می‌کنند.
- آستانه خطر: خطر برق‌گرفتگی شدید و کشنده به طور مستقیم با ولتاژ در تماس مرتبط است. ولتاژهای پایین DC (به ویژه زیر 50V) در شرایط عادی، جریان کافی برای عبور از مقاومت بدن انسان و ایجاد شوک مرگبار را ندارند.
- عدم اتصال به زمین (Grounding): ابزارهای DC مستقل از اتصال به زمین کار می‌کنند. در سیستم‌های AC، نقص در سیم‌کشی یا سیستم ارتینگ نامناسب، می‌تواند بدنه فلزی ابزار را برقدار کرده و خطر جانی ایجاد کند.
ب) کاهش خطر آتش‌سوزی و آسیب کابل
- آسیب کابل: در محل‌های ساختمانی، کابل‌های AC اغلب زیر پا می‌مانند، کشیده می‌شوند یا توسط ابزارهای تیز آسیب می‌بینند. این آسیب‌ها می‌تواند منجر به اتصال کوتاه، جرقه و آتش‌سوزی شود.
- حذف سیم‌های بلند: ابزارهای DC به طور کامل نیاز به کابل‌های بلند و گسترده در کف سایت را حذف می‌کنند. این امر نه تنها ایمنی را بهبود می‌بخشد، بلکه خطر سقوط و گیر کردن کارگران (Tripping Hazards) را نیز از بین می‌برد.
۲. کاهش هزینه‌های زیرساخت و سیم‌کشی موقت
پروژه‌های ساختمانی نیازمند راه‌اندازی یک شبکه توزیع برق موقت و پرهزینه هستند. ابزارهای DC این نیازها را به حداقل می‌رسانند.
الف) صرفه‌جویی در تأسیسات موقت
- تعداد پریز کمتر: با استفاده از ابزارهای DC، نیاز به نصب ده‌ها پریز برق موقت در هر طبقه و هر بخش از پروژه کاهش می‌یابد.
- کاهش نیاز به ژنراتورهای بزرگ: در فازهای اولیه ساخت که برق اصلی شبکه هنوز متصل نشده است، نیاز به استفاده از ژنراتورهای بزرگ دیزلی برای تأمین برق AC مورد نیاز ابزارهای پرمصرف کاهش می‌یابد. ژنراتورهای کوچک‌تر برای شارژ باتری‌ها کافی هستند.
- عدم نیاز به سیم‌های Gauge سنگین: انتقال برق AC در فواصل طولانی در سایت‌های بزرگ نیازمند استفاده از کابل‌های قطور (Heavy Gauge) و گران‌قیمت است تا افت ولتاژ (Voltage Drop) به حداقل برسد. ابزارهای DC این مشکل و هزینه را حذف می‌کنند.
ب) افزایش بهره‌وری کارگران
- انعطاف‌پذیری و تحرک بالا: کارگران می‌توانند بدون محدودیت کابل یا جستجوی پریز، آزادانه در اطراف سازه حرکت کنند. این امر به ویژه در ارتفاعات، داربست‌ها و فضاهای بسته، بهره‌وری را به شدت افزایش می‌دهد.
- کاهش زمان راه‌اندازی: زمان تلف‌شده برای باز و بسته کردن کابل‌ها، جمع‌آوری آن‌ها در پایان روز و عیب‌یابی مشکلات سیم‌کشی به صفر می‌رسد.
۳. مزایای عملکردی و زیست‌محیطی
جدای از ایمنی و هزینه، فناوری DC مزایای فنی و محیط زیستی نیز دارد:
الف) عملکرد بهتر ابزارهای مدرن
- گشتاور و توان ثابت: موتورهای براشلس (Brushless) در ابزارهای DC مدرن، گشتاور و توان خروجی را به صورت پایدار و با راندمان بسیار بالا تأمین می‌کنند. این موتورها به طور طبیعی با DC کار می‌کنند و نیازی به تبدیل برق ندارند (برخلاف ابزارهای AC که موتورهای یونیورسال دارند).
- مقاومت در برابر آب و گرد و غبار: ابزارهای شارژی معمولاً آب‌بندی بهتری دارند تا از باتری و مدارات الکترونیکی محافظت شود، که این ویژگی به دوام آن‌ها در شرایط سخت کارگاهی می‌افزاید.
ب) سازگاری محیط زیستی
- کاهش آلودگی صوتی و هوا: جایگزینی ژنراتورهای دیزلی با باتری‌ها، باعث کاهش قابل توجه آلودگی صوتی و انتشار گازهای گلخانه‌ای در محل ساخت می‌شود.
نتیجه‌گیری: گذار از ابزارهای AC به DC در صنعت ساختمان فراتر از یک تغییر تکنولوژیک است؛ این یک گام بزرگ در جهت افزایش ایمنی کارگران، بهینه‌سازی فرآیندهای کاری و کاهش هزینه‌های عملیاتی ناشی از زیرساخت‌های الکتریکی موقت است. با ادامه بهبود ظرفیت و سرعت شارژ باتری‌ها، انتظار می‌رود که ابزارهای AC به زودی از پروژه‌های ساختمانی استاندارد حذف شوند.
