وارد دنیای کراس‌اوورهای مونتاژی ایران‌خودرو، یعنی خانواده هایما (Haima) می‌شویم. هایما (به‌ویژه مدل‌های S7 و S5) به دلیل بهره‌مندی از موتورهای توربوشارژ و گیربکس‌های اتوماتیک، نسبت به خودروهای قبلی که بررسی کردیم، نیاز به مراقبت‌های فنی بسیار دقیق‌تری دارند.

در این کالبدشکافی، تمرکز اصلی ما روی Haima S7 Turbo (نسخه ۱.۸ لیتری) است که محبوب‌ترین عضو این خانواده در ایران است.

• فاز ۱: قلب تپنده (موتور ۱.۸ توربو و اینترکولر).
• فاز ۲: سیستم انتقال قدرت (گیربکس ۶ سرعته اتوماتیک HPT/Hyundai Powertech).
• فاز ۳: شبکه برق و آپشن‌ها (دوربین ۳۶۰ درجه، سنسورها و سیستم ورود بدون کلید).
• فاز ۴: سیستم تعلیق و هندلینگ (تعلیق چند اتصالی یا Multi-link و ترمزها).
• فاز ۵: سیستم‌های حیاتی (خنک‌کاری توربو و تهویه مطبوع اتوماتیک).
• فاز ۶: بدنه، استاندارد روغن‌های خاص و سرویس‌های دوره‌ای.

 فاز ۱: قلب تپنده (موتور ۱.۸ توربو)

موتور هایما S7 توربو با کد HM484Q-T شناخته می‌شود. این موتور قدرت و گشتاور خوبی تولید می‌کند اما به شدت به "دما" و "کیفیت سوخت" حساس است.

۱. توربوشارژر و سیستم خنک‌کاری آن

توربو در هایما S7 از طریق روغن موتور و مایع خنک‌کننده خنک می‌شود.

• نکته حیاتی: بعد از رانندگی طولانی یا پرفشار، هرگز ماشین را بلافاصله خاموش نکنید. اجازه دهید موتور حداقل ۱ تا ۲ دقیقه در حالت درجا کار کند تا دمای توربو پایین بیاید؛ در غیر این صورت روغن داخل توربو ذغال شده و باعث خرابی شفت توربو می‌شود.

۲. سیستم سوخت‌رسانی و پدیده "ناک" (Knock)

به دلیل ضریب تراکم موتور توربو، استفاده از بنزین معمولی در هایما باعث احتراق زودهنگام یا همان صدای چرق‌چرق (Knock) می‌شود که می‌تواند منجر به شکستن پیستون شود.

• راهکار: همیشه از بنزین سوپر یا مکمل‌های اکتان‌بوستر معتبر استفاده کنید.

۳. شمع‌های سوزنی (Iridium)

هایما توربو به جرقه‌زنی بسیار دقیق نیاز دارد.

• کالبدشکافی: شمع‌های فابریک این خودرو معمولاً از نوع ایریدیوم پایه بلند هستند.
• زمان تعویض: هر ۴۰,۰۰۰ تا ۵۰,۰۰۰ کیلومتر.

۴. تسمه تایم یا زنجیر تایم؟

یکی از بزرگترین مزایای موتور ۱.۸ توربو هایما S7، بهره‌مندی از زنجیر تایم (Timing Chain) به جای تسمه است.

• مزیت: زنجیر تایم تا حدود ۲۰۰ هزار کیلومتر نیاز به تعویض ندارد، اما در صورت شنیدن صدای "خرخر" در لحظه استارت سرد، باید سفت‌کن‌های زنجیر بررسی شوند.

 جدول راهنمای نگهداری فاز ۱ (هایما S7)

 هشدار فنی برای هایما سواران:

در موتورهای توربو هایما، "کم کردن روغن" تا حد مشخصی (حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ سی‌سی در هر ۵۰۰۰ کیلومتر) به دلیل تبخیر بالای روغن در دمای توربو طبیعی است. همیشه سطح روغن را با گیج چک کنید و از روغن‌های با سطح کیفی API SN استفاده کنید.

فاز ۲: سیستم انتقال قدرت (گیربکس ۶ سرعته HPT)

گیربکس هایما S7 ساخت شرکت Hyundai Powertech (HPT) کره جنوبی است. این همان شرکتی است که گیربکس محصولات هیوندای و کیا را طراحی می‌کند، بنابراین با یک سیستم مهندسی‌شده و باکیفیت روبرو هستیم.

۱. ساختار گیربکس AT6

این گیربکس از نوع ۶ سرعته اتوماتیک با قابلیت تعویض دستی (تیپ‌ترونیک) است.

• کالبدشکافی: این گیربکس دارای یک "مبدل گشتاور" (Torque Converter) است که باعث می‌شود شروع حرکت خودرو بسیار نرم و بدون لرزش باشد.
• حالت‌های رانندگی: معمولاً دارای حالت Snow (برای سطوح لغزنده) است که با محدود کردن گشتاور، از هرزگردی چرخ‌ها در برف جلوگیری می‌کند.

۲. خنک‌کن گیربکس (Oil Cooler)

گیربکس‌های اتوماتیک در اثر اصطکاک صفحات داخلی، گرمای زیادی تولید می‌کنند.

• نکته حیاتی: هایما S7 دارای یک مبدل حرارتی است که روغن گیربکس را توسط آب رادیاتور خنک می‌کند. اگر ضدیخ خودرو بی‌کیفیت باشد یا مسیرهای خنک‌کن مسدود شود، گیربکس داغ کرده (Overheat) و شروع به تقه زدن می‌کند.
• علامت خطر: اگر هنگام تعویض دنده از ۲ به ۳ یا معکوس دادن، لگد شدیدی حس می‌کنید، اولین جایی که باید بررسی شود دمای روغن و سلامت خنک‌کن است.

۳. روغن گیربکس (حیاتی‌ترین بخش)

گیربکس‌های کره ای به شدت به نوع و سطح روغن حساس هستند.

• استاندارد: روغن مورد نیاز این گیربکس باید استاندارد SP-IV (یا همان SP4) داشته باشد.
• زمان تعویض: هر ۶۰,۰۰۰ کیلومتر. اما توصیه فنی برای حفظ سلامت "ساعت گیربکس" در ترافیک‌های ایران، تعویض در هر ۴۵,۰۰۰ تا ۵۰,۰۰۰ کیلومتر است.
• روش تعویض: حتماً با دستگاه ساکشن انجام شود تا تمام ۷.۵ لیتر روغن (شامل روغن داخل توربین) تخلیه و جایگزین شود.

۴. پلوس‌ها و لرزش اتاق

هایما S7 یک خودروی دیفرانسیل جلو (FWD) است و تمام فشار گشتاور موتور توربو روی پلوس‌های جلو است.

• مشکل رایج: اگر در هنگام شتاب‌گیری (بین سرعت ۲۰ تا ۶۰ کیلومتر) حس کردید اتاق خودرو به چپ و راست می‌لرزد، شک نکنید که "مشعلی پلوس" یا "سه شاخه پلوس" سمت شاگرد آسیب دیده است.

جدول راهنمای نگهداری فاز ۲ (هایما S7)

هشدار فنی: توقف در پشت چراغ قرمز

در توقف‌های کوتاه‌مدت (زیر ۳۰ ثانیه)، نیازی نیست گیربکس را از حالت D به N (خلاص) ببرید. تعویض مداوم باعث استهلاک شیربرقی‌های ساعت گیربکس می‌شود. اما در توقف‌های طولانی، حتماً خلاص کنید تا دمای روغن بالا نرود.

فاز ۳: شبکه برق، آپشن‌های رفاهی و سیستم‌های هوشمند

در هایما، سیستم برق نه تنها وظیفه روشنایی و جرقه زنی را دارد، بلکه مدیریت پایداری و سیستم‌های کمک‌راننده را نیز بر عهده دارد.

۱. سیستم ورود بدون کلید و استارت دکمه‌ای (PEPS)

هایما از یک سیستم پیشرفته ورود بدون کلید استفاده می‌کند.

• کالبدشکافی: دستگیره درب راننده دارای سنسور لمسی است. آنتن‌های سیستم در داخل کنسول و سپرها تعبیه شده‌اند.
• نکته: اگر باتری ریموت تمام شد، باید ریموت را در محل مخصوص (معمولاً داخل جالیوانی یا زیر استارتر) قرار دهید تا ایموبلایزر کد را بخواند و اجازه استارت بدهد.

۲. دوربین ۳۶۰ درجه و سنسورها

یکی از آپشن‌های محبوب هایما S7، دوربین ۳۶۰ درجه است که دید کاملی از اطراف خودرو در نمایشگر ارائه می‌دهد.

• ساختار: شامل ۴ دوربین (جلو، عقب و زیر آینه‌های جانبی).
• عیب‌یابی: اگر تصویر یکی از جهات سیاه بود، احتمالاً سوکت داخل آینه یا سپر در اثر شستشو با آب پرفشار (کارواش) سولفاته شده است. همیشه به کارواش بگویید مستقیم به زیر آینه‌ها آب نگیرد.

۳. سیستم مالتی‌مدیا و مانیتور

در مدل‌های جدید (S7 Plus)، مانیتور لمسی بزرگتر شده و پنل تهویه نیز لمسی شده است.

• نکته: سیستم صوتی هایما دارای آمپلی‌فایر داخلی است. برای حفظ سلامت یونیت صوتی، از وصل کردن فلش‌مموری‌های ویروسی یا موبایل با کابل‌های غیراستاندارد خودداری کنید، زیرا نوسان برق در پورت USB می‌تواند باعث "هنگ کردن" مانیتور شود.

۴. صندلی‌های برقی و گرم‌کن

صندلی راننده در ۸ جهت به صورت برقی تنظیم می‌شود و دارای گرم‌کن ۳ حالته است.

• نگهداری: المنت‌های گرم‌کن صندلی بسیار ظریف هستند. از زانو زدن روی صندلی یا ریختن مایعات روی تشک خودداری کنید، چون باعث سوختن المنت‌ها می‌شود.

۵. آینه‌های تاشو برقی و الکتروکرومیک

• آینه وسط: از نوع الکتروکرومیک است که به صورت خودکار نور خیره‌کننده خودروهای پشت سر را جذب می‌کند. همچنین نمایشگر فشار باد تایر (TPMS) در گوشه این آینه قرار دارد.
• آینه‌های جانبی: دارای گرم‌کن برای بخارزدایی در زمستان هستند.

جدول راهنمای الکترونیک و سنسورهای فاز ۳ (هایما)

هشدار فنی: سیستم ESP و برق خودرو

سیستم کنترل پایداری (ESP) در هایما به شدت به ولتاژ باطری حساس است. اگر عمر باطری شما رو به اتمام باشد، اولین خطایی که روی پشت آمپر می‌بینید، خطای ESP است. پیش از تعویض سنسورهای گران‌قیمت، حتماً ولتاژ باطری را چک کنید.

فاز ۴: سیستم تعلیق، سواری و ترمز (مهندسی شاسی)

هایما S7 برخلاف بسیاری از رقبای خود که در عقب از سیستم اکسل ساده استفاده می‌کنند، دارای تعلیق مستقل است که هندلینگ خودرو را در پیچ‌ها بهبود می‌بخشد.

۱. سیستم تعلیق چند اتصالی (Multi-link)

در چرخ‌های عقب هایما S7 از سیستم مولتی‌لینک استفاده شده است.

• کالبدشکافی: این سیستم باعث می‌شود هر چرخ به صورت مستقل نسبت به ناهمواری‌های جاده واکنش نشان دهد. نتیجه این مهندسی، حذف ضربات کوبشی در ردیف عقب و پایداری بیشتر در سرعت‌های بالا است.
• نگهداری: بوش‌های طبق بزرگ در عقب هایما پس از مدتی دچار فرسودگی می‌شوند که نشانه آن شنیدن صدای "قیژ قیژ" یا "لقی" در هنگام عبور از موانع است.

۲. کمک‌فنرها و پایداری

کمک‌فنرهای هایما از نوع روغنی-گازی هستند.

• نکته: وزن خودرو حدود ۱.۵ تن است، بنابراین فشار زیادی روی کمک‌فنرهای جلو وجود دارد. اگر متوجه نشتی روغن از کمک‌فنر شدید، سریعاً نسبت به تعویض آن اقدام کنید، زیرا خرابی کمک باعث وارد شدن ضربه مستقیم به شاسی و "اتاق" خودرو می‌شود.

۳. سیستم ترمز و کنترل پایداری (ESP)

هایما S7 در هر چهار چرخ مجهز به ترمزهای دیسکی است.

• سیستم‌های کمکی: علاوه بر ABS و EBD، این خودرو دارای سیستم TCS (کنترل کشش) و ESP (پایداری الکترونیکی) ساخت شرکت Bosch آلمان است.
• لنت ترمز: لنت‌های هایما S7 به دلیل وزن زیاد خودرو، باید از نوع باکیفیت و با تحمل حرارتی بالا باشند. استفاده از لنت‌های تقلبی باعث داغ شدن دیسک و "تاب برداشتن" آن می‌شود.
• برند پیشنهادی: لنت اصلی شرکتی (هایما) یا برندهای معتبر کره‌ای مثل Hi-Q.

۴. سیستم کنترل فشار باد تایر (TPMS)

این سیستم در هایما S7 به صورت لحظه‌ای فشار و دمای هر تایر را چک می‌کند.

• عیب‌یابی: سنسورهای TPMS داخل رینگ قرار دارند و دارای باطری داخلی هستند. در هنگام پنچرگیری، حتماً به آپاراتی تذکر دهید که سنسور را با تایلیور نشکند. اگر چراغ TPMS روشن شد و فشار بادها درست بود، احتمالاً باطری یکی از سنسورها تمام شده است.

۵. فرمان هیدرولیک یا برقی؟

• هایما S7 قدیمی (۲ لیتری): فرمان هیدرولیک.
• هایما S7 توربو: فرمان برقی (EPS).
• مزیت فرمان برقی: حذف پمپ هیدرولیک و روغن، نرمی فوق‌العاده در ترافیک و سفت شدن خودکار در سرعت‌های بالا برای امنیت بیشتر.

جدول راهنمای نگهداری فاز ۴ (هایما S7)

نکته فنی: لرزش فرمان هنگام ترمزگیری

اگر در سرعت‌های بالای ۸۰ کیلومتر هنگام ترمز گرفتن، فرمان زیر دست شما می‌لرزد، دیسک‌های ترمز جلو در اثر داغ شدن و پاشش ناگهانی آب (مثلاً در کارواش یا عبور از چاله آب) تاب برداشته‌اند. در هایما، تراش دادن دیسک توصیه نمی‌شود و بهتر است دیسک تعویض گردد.

 فاز ۵: سیستم‌های حیاتی (خنک‌کاری توربو، اینترکولر و تهویه)

در هایما S7، سیستم خنک‌کاری وظیفه سنگینی بر عهده دارد: خنک کردن موتور، خنک کردن روغن گیربکس و خنک کردن هوای ورودی به توربو.

۱. اینترکولر (Intercooler)

توربوشارژر هوا را فشرده می‌کند و این فشار باعث داغ شدن هوا می‌شود. هوای داغ اکسیژن کمتری دارد و باعث "ناک" زدن موتور می‌شود.

• کالبدشکافی: اینترکولر هایما یک رادیاتور کوچک است که جلوی رادیاتور اصلی قرار دارد و هوای فشرده شده را قبل از ورود به موتور خنک می‌کند.
• نگهداری: اگر ضربه‌ای به جلوی ماشین وارد شود یا مسیر اینترکولر با گل و لای مسدود شود، شتاب خودرو به شدت افت می‌کند.

۲. سیستم خنک‌کاری موتور (رادیاتور و فن‌ها)

هایما دارای دو فن قدرتمند است که مدیریت دمای موتور توربو را بر عهده دارند.

• نکته طلایی: دمای نرمال موتور هایما کمی بالاتر از خودروهای معمولی است. اما اگر آمپر آب از خط وسط گذشت، نشانه خطر است.
• درب رادیاتور: یکی از قطعات کوچک اما فوق‌العاده مهم. اگر سوپاپ درب رادیاتور خراب شود، سیستم تحت فشار قرار نمی‌گیرد و آب در دمای پایین‌تری به جوش می‌آید.

۳. خنک‌کاری روغن گیربکس و توربو

• توربو: مایع خنک‌کننده موتور در داخل پوسته توربو نیز جریان دارد تا دمای آن را کنترل کند.
• گیربکس: روغن گیربکس از داخل یک مبدل حرارتی (Heat Exchanger) عبور می‌کند که توسط آب رادیاتور خنک می‌شود.
• هشدار: اگر از ضدیخ استفاده نکنید، این مبدل از داخل پوسیده شده و "آب و روغن گیربکس" مخلوط می‌شوند که نتیجه آن نابودی کامل گیربکس است.

۴. تهویه مطبوع (کولر و بخاری)

هایما S7 دارای سیستم تهویه مطبوع اتوماتیک با نمایشگر دیجیتال است.

• فیلتر کابین: این فیلتر پشت جعبه داشبورد قرار دارد. به دلیل توربو بودن و نیاز به گردش هوای خوب در زیر داشبورد، تعویض به موقع آن (هر ۱۰ هزار کیلومتر) برای جلوگیری از فشار به فن بخاری ضروری است.
• سنسور دمای محیط: این سنسور معمولاً جلوی رادیاتور نصب شده است. اگر دمای بیرون را اشتباه نشان دهد، سیستم کولر در حالت اتوماتیک به درستی کار نمی‌کند.

 جدول راهنمای نگهداری فاز ۵ (هایما S7)

 نکته فنی: خاموش کردن موتور (مهم!)

همان‌طور که قبلاً اشاره شد، به دلیل اینکه آب و روغن در توربو جریان دارند، اگر موتور را بلافاصله بعد از توقف خاموش کنید، جریان خنک‌کاری قطع می‌شود اما دمای توربو همچنان بالای ۵۰۰ درجه است. این کار باعث "پختن" روغن و ایجاد رسوب سخت در مجاری توربو می‌شود. همیشه ۶۰ ثانیه صبر کنید سپس موتور را خاموش کنید.

فاز ۵ به پایان رسید. آیا آماده هستید وارد "فاز ۶ (نهایی): بدنه، آپشن‌های پلاس، استانداردهای روغن موتور و جمع‌بندی نهایی هایما S7" شویم؟

بسیار عالی، به فاز ششم و پایانی دایره‌المعارف هایما S7 رسیدیم. در این بخش به سراغ استایل بدنه، تریم داخلی مدل پلاس و حساس‌ترین بخش یعنی انتخاب روغن موتور مناسب برای سیستم توربوشارژ می‌رویم.

فاز ۶: بدنه، تریم داخلی، سیالات و استانداردهای نهایی

در این فاز، یاد می‌گیریم که چطور ظاهر خودرو را حفظ کنیم و چه سوخت و روغنی برای این کراس‌اوور ۱.۵ تنی انتخاب کنیم.

۱. تریم داخلی و تغییرات نسخه "پلاس"

در مدل‌های S7 پلاس، کابین خودرو دچار تحول شد:

• داشبورد و رودری‌ها: استفاده از تریم مشکی پیانویی و چرم‌های با دوخت قرمز. برای تمیز کردن بخش‌های براق (مشکی پیانویی) به هیچ وجه از دستمال زبر استفاده نکنید چون به سرعت خط و خش جذب می‌کنند.
• پنل لمسی: دکمه‌های فیزیکی تهویه جای خود را به پنل لمسی دادند. دقت کنید که هنگام تمیز کردن داخل خودرو، اسپری‌های تمیزکننده را مستقیم روی این پنل نپاشید؛ ابتدا روی دستمال اسپری کنید.

۲. بدنه و سانروف

• ورق بدنه: بدنه هایما از ورق‌های با ضخامت مناسب ساخته شده که حس امنیت را منتقل می‌کند. اما رنگ‌های متالیک آن (مثل مشکی و خاکستری) نیاز به مراقبت در برابر نور خورشید دارند.
• سانروف: سانروف بزرگ هایما نیاز به سرویس سالانه دارد. ریل‌ها باید تمیز و با گریس مخصوص (گریس سیلیکون) روان‌کاری شوند تا فشار به موتور سانروف وارد نشود. همچنین مجاری تخلیه آب (آبروی سانروف) را چک کنید تا در باران‌های شدید، آب به داخل سقف نفوذ نکند.

۳. انتخاب روغن موتور (قلب تپنده توربو)

این مهم‌ترین بخش برای طول عمر موتور هایماست. توربوشارژر با دور بسیار بالایی می‌چرخد و نیاز به روغنی دارد که در دمای بالا اکسید نشود.

• سطح کیفی: حتماً و لزوماً API SN (تمام سنتتیک).
• ویسکوزیته: برای اکثر مناطق ایران 5W-40 بهترین گزینه است.
• برندهای پیشنهادی:
  1. کاسترول مگناتک (Castrol Magnatec 5W-40 SN): به دلیل خاصیت چسبندگی مولکولی، برای استارت‌های اولیه موتور توربو بسیار عالی است.
  2. بهران سوپر رانا (5W-40): باکیفیت‌ترین گزینه داخلی.
  3. لیکومولی (Leichtlauf High Tech): انتخابی حرفه‌ای برای سخت‌پسندان.

۴. مکمل سوخت و بنزین

موتور ۱.۸ توربو هایما به شدت به اکتان بنزین حساس است.

• مشکل بنزین: بنزین‌های معمولی در ایران باعث ایجاد پدیده LSPI (احتراق زودرس در دور پایین) می‌شوند که دشمن شماره یک پیستون‌های هایما است.
• راهکار: اگر به بنزین سوپر دسترسی ندارید، حتماً از مکمل‌های اکتان‌بوستر معتبر (نه از این‌هایی که کنار پمپ‌بنزین‌ها می‌فروشند!) استفاده کنید.

۵. چک‌لیست نهایی نگهداری (سرویس‌های دوره‌ای)

جمع‌بندی طلایی برای مالکان هایما S7:

هایما S7 خودروی بسیار جان‌سختی است، به شرطی که دو چیز را رعایت کنید: اول، هرگز با بنزین بی‌کیفیت به موتور فشار نیاورید (گاز دادن ناگهانی در سربالایی). دوم، روغن موتور و گیربکس را زودتر از موعد دفترچه عوض کنید. این خودرو اگر درست نگهداری شود، از نظر فنی بسیار کم‌استهلاک‌تر از رقبای چینی دیگر خود عمل می‌کند.