خرید خودرو سواری، به ویژه در بازار خودروهای داخلی و دست دوم، یک سرمایهگذاری مهم است که نیازمند آگاهی کامل از وضعیت فنی، بدنه و طی کردن صحیح مراحل قانونی است. این راهنما، یک چک لیست جامع فنی و حقوقی را برای اطمینان از خریدی مطمئن ارائه میدهد.
۱. چک لیست جامع فنی و موتوری
بخش فنی شامل موتور، گیربکس و تعلیق، مهمترین بخش ارزشگذاری خودرو است.
الف) بررسی موتور (قلب خودرو)
- روغن و مایعات:
- کاپوت را بالا بزنید: موتور باید در حالت سرد (حداقل ۳ ساعت خاموش) بررسی شود.
- سطح روغن: گیج روغن را بررسی کنید. روغن نباید بوی سوختگی شدید بدهد یا بیش از حد سیاه و غلیظ باشد.
- سطح آب رادیاتور: سطح مایع خنککننده را بررسی کنید. وجود ذرات روغن یا کف روی آب، نشانه سوختن احتمالی واشر سرسیلندر است.
- نشت مایعات: اطراف موتور (واشر سرسیلندر، کارتر، کاسه نمدهای میل لنگ) را از نظر هرگونه روغنریزی فعال یا خشکشده بررسی کنید.
- استارت و کارکرد:
- استارت سرد: موتور باید بلافاصله روشن شود.
- صدای موتور: پس از روشن شدن، به صدای موتور در حالت درجا و دورهای مختلف گوش دهید. صدای "تق تق" (Ticking) بلند در دور آرام نشانه سایش سوپاپها یا قطعات بالایی موتور است.
- دود اگزوز: از اگزوز بخواهید دود خروجی را مشاهده کند:
- دود آبی: نشانه روغنسوزی (احتراق روغن).
- دود سفید غلیظ: نشانه ورود آب به سیلندر.
- دود سیاه: نشانه سوخت ناقص یا تنظیم نبودن سیستم سوخت.
- سلامت موتور: آمپر آب را پس از 10 دقیقه کارکردن بررسی کنید. فن رادیاتور باید به موقع روشن شود.
ب) بررسی گیربکس (انتقال قدرت)
- گیربکس دستی:
- تعویض دنده: خودرو را در حرکت آزمایشی (Test Drive) تست کنید. تعویض دندهها باید نرم و بدون صدای ساییدگی (Grinding) انجام شود.
- کلاچ: نقطه درگیری کلاچ را بررسی کنید. درگیری بسیار بالا (انتهای پدال) نشانه فرسودگی صفحه کلاچ است.
- گیربکس اتوماتیک:
- تعویض دنده: تعویضها باید نرم و بدون تأخیر یا ضربه باشد.
- نشت روغن: به زیر گیربکس و واشر کارتل آن توجه کنید؛ روغن قرمز رنگ نشانه نشت روغن گیربکس است.
- صدای زوزه: در زمان رانندگی، به هرگونه صدای زوزه یا نویز غیرعادی از گیربکس توجه کنید.
ج) بررسی تعلیق و جلوبندی
- فرمان: فرمان نباید لقی غیرعادی داشته باشد. در سرعت بالا، فرمان نباید به یک سمت کشیده شود.
- کمک فنرها: با فشار دادن شدید روی گلگیرها، بدنه خودرو نباید بیش از یک یا دو بار بازی کند. اگر خودرو بیش از حد بالا و پایین میرود، کمک فنرها معیوب هستند.
- صدای جلوبندی: در دستاندازهای کوچک یا هنگام پیچیدن، به هرگونه صدای "لق لق" (بوشها) یا "تق تق" (سیبکها) از زیر خودرو گوش دهید.
۲. چک لیست بدنه و شاسی (کارشناسی رنگ و ضربه)
سلامت بدنه و شاسی مستقیماً بر ایمنی و ارزش خودرو تأثیر میگذارد.
- بررسی چشمی: از فاصله 3 متری به بدنه خودرو نگاه کنید. هرگونه تفاوت در سایه رنگ، موج یا خطوط ناهماهنگ نشانه رنگشدگی است.
- فاصله دربها: فاصله بین کاپوت/دربها با بدنه و گلگیرها باید در همه نقاط یکسان باشد.
- سقف و ستونها: ستونهای اصلی خودرو (به ویژه ستون B که در وسط قرار دارد) را از نظر هرگونه رنگشدگی یا ضربه بررسی کنید. ضربه به سقف یا ستون، نشانه واژگونی است.
- شاسی: برای خودروهای داخلی، بررسی شاسیهای جلو و عقب (محل اتصال به سپرها و ضربهگیرها) از نظر جوشکاری، تغییر شکل یا ترک خوردگی ضروری است. تصادفات شدید جلو و عقب، ساختار شاسی را ضعیف میکند.
اهمیت کارشناسی رنگ: تشخیص رنگشدگی حرفهای با چشم غیرمسلح بسیار دشوار است. استفاده از دستگاه ضخامتسنج رنگ (نقش کارشناس رنگ) برای تأیید سلامت بدنه الزامی است.
۳. مراحل قانونی، حقوقی و اخذ کارشناسی
یک خرید موفق، با تأیید وضعیت فنی و قانونی خودرو تکمیل میشود.
الف) اخذ کارشناسی (ضروریترین مرحله)
- انتخاب کارشناس: از شرکتهای معتبر کارشناسی خودرو یا مراکز مجاز استفاده کنید.
- کارشناسی جامع: یک کارشناسی جامع باید شامل سه بخش باشد:
- کارشناسی رنگ و بدنه: بررسی رنگ، آبرنگ، تعویض قطعات و سلامت ستونها و شاسی.
- کارشناسی فنی (موتور و گیربکس): تست عملکرد موتور، گیربکس، سیستم تعلیق و دیاگ کامپیوتری برای خواندن خطاهای احتمالی.
- تست رانندگی: بررسی عملکرد دینامیک خودرو در سرعتهای مختلف.
- اهمیت گزارش: گزارش کارشناسی باید مکتوب و دارای مهر تأیید باشد و جزئی از مستندات معامله شما خواهد بود.
ب) بررسی سوابق و مدارک
- سند مالکیت: تطابق مشخصات فردی فروشنده با سند مالکیت (برگ سبز) خودرو الزامی است.
- شمارهها: تطابق شماره شاسی و شماره موتور حک شده روی بدنه و بلوک موتور با مدارک (کارت ماشین و برگ سبز).
- خلافی و عوارض: فروشنده باید پیش از معامله، گواهی عدم خلافی و تسویه عوارض سالیانه شهرداری را ارائه کند.
ج) مراحل انتقال مالکیت
- تنظیم مبایعهنامه: نوشتن یک قرارداد مکتوب و دقیق که شامل مشخصات خودرو، مبلغ نهایی، زمان و مکان تعویض پلاک و نحوه پرداخت است.
- مراجعه به مراکز تعویض پلاک: پس از تسویه حساب و ارائه مدارک (شامل برگ سبز، کارت ملی خریدار و فروشنده، مدارک احراز محل سکونت)، نوبت تعویض پلاک انجام میشود.
- اخذ سند قطعی: پس از تعویض پلاک، مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی (در صورت توافق طرفین) برای تنظیم سند قطعی یا اعتماد به برگ سبز به عنوان سند مالکیت رسمی (طبق رویه قضایی جدید).
نکته حقوقی: همیشه بخش عمدهای از مبلغ را تا زمان اتمام موفقیتآمیز تعویض پلاک و تأیید نهایی مراجع قانونی، نزد خود نگه دارید.
۴. نکات نهایی در زمان خرید
- تست AC و بخاری: عملکرد سیستم تهویه مطبوع را در هر دو حالت سرمایش و گرمایش بررسی کنید.
- عمر تایرها: تاریخ تولید لاستیکها (کد DOT) را بررسی کنید. لاستیکهای بالای 4 سال عمر، حتی اگر آج داشته باشند، باید تعویض شوند.
- بازدید زمانبندیشده: بهترین زمان بازدید، ساعات میانی روز و زیر نور طبیعی است تا جزئیات رنگ و بدنه به خوبی دیده شوند. هرگز در باران یا شب خرید نکنید.
تأکید نهایی: در بازار خودروهای کارکرده داخلی، هیچ صرفهجویی مالی مهمتر از اجتناب از هزینههای سرسامآور تعمیرات موتور، گیربکس یا صافکاری و نقاشی پس از معامله نیست. کارشناسی رسمی و جامع، بهترین بیمه برای خرید شماست.
