شنیدن صدای غیرعادی از موتور، گیربکس یا سایر قسمت‌های خودرو، اغلب اولین نشانه یک مشکل فنی است. تشخیص زودهنگام این صداها می‌تواند از وارد آمدن خسارت‌های جدی و پرهزینه به خودرو جلوگیری کند. از آنجایی که خودروهای داخلی (بر مبنای پلتفرم‌های مشترک قدیمی) دارای نقاط ضعف فنی تکراری هستند، این راهنما به صورت ویژه برای عیب‌یابی عمومی این دسته از خودروها تدوین شده است.
۱. صداهای غیرعادی موتور (Engine Noises)
صداهای موتور معمولاً به سیستم سوپاپ، تسمه‌ها یا قطعات دوار داخلی مربوط می‌شوند.
الف) صدای تق‌تق یا چق‌چق (Tapping/Ticking Noise)
نوع صدا | علت احتمالی | راه‌حل و اهمیت |
تق‌تق آرام و تکراری (معمولاً هنگام سرد بودن) | خرابی یا فرسودگی فیلرها یا تایپیت‌ها (Lifters/Tappets) | این قطعات، بازی سوپاپ‌ها را تنظیم می‌کنند. معمولاً با گرم شدن موتور کاهش می‌یابد. نیاز به تعویض یا تنظیم دارد. |
تق‌تق بلندتر (مانند چکش) | لقی یاتاقان‌ها (Bearing Knock) | یک مشکل بسیار جدی و خطرناک. نشان‌دهنده لقی زیاد بین میل‌لنگ و یاتاقان‌ها است. باید فوراً موتور خاموش شده و بررسی شود، زیرا می‌تواند منجر به قفل شدن موتور شود. |
صدای زوزه آرام همراه با نوسان دور موتور | تنظیم نبودن تسمه تایم | مشکل در زمان‌بندی باز و بسته شدن سوپاپ‌هاست که بر عملکرد موتور تأثیر می‌گذارد. |
ب) صدای سوت و جیغ (Whining/Squealing Noise)
- صدای جیغ هنگام استارت یا شتاب‌گیری: معمولاً ناشی از شل بودن یا فرسودگی تسمه دینام (Alternator Belt) یا تسمه هیدرولیک است. این صدا به دلیل لغزش تسمه روی پولی ایجاد می‌شود. نیاز به تنظیم یا تعویض تسمه دارد.
- صدای زوزه دائمی همراه با دور موتور: می‌تواند نشان‌دهنده خرابی بلبرینگ دینام، بلبرینگ پمپ هیدرولیک یا واترپمپ باشد. این قطعات باید توسط مکانیک بررسی و تعویض شوند.
۲. صداهای غیرعادی گیربکس (Transmission Noises)
مشکلات گیربکس (معمولاً در خودروهای دنده دستی داخلی) اغلب در هنگام تعویض دنده یا در دنده‌های خاص شنیده می‌شوند.
الف) صدای زوزه یا غرش (Whining/Growling)
- علت احتمالی: کمبود واسکازین (روغن گیربکس) یا سایش دنده‌ها و شفت‌ها در گیربکس.
- عیب‌یابی: سطح واسکازین را بررسی کنید. اگر سطح نرمال بود، ممکن است دنده‌ها یا بلبرینگ‌های شفت‌ها آسیب دیده باشند. این صدا اغلب در سرعت‌های بالاتر در دنده‌های خاص (مثلاً دنده 3 یا 4) افزایش می‌یابد.
ب) صدای تق‌تق هنگام تعویض دنده (Clunking/Grinding)
- صدای تق‌تق هنگام رها کردن کلاچ: معمولاً ناشی از لقی بیش از حد در دسته‌موتورها یا دسته‌گیربکس است. این لقی باعث می‌شود موتور و گیربکس در جای خود حرکت کرده و به بدنه ضربه بزنند.
- صدای خرد شدن دنده‌ها (Grinding) هنگام درگیر کردن دنده: نشان‌دهنده خرابی کلاچ (صفحه یا دیسک فرسوده) یا همگام‌کننده‌ها (Synchros) در گیربکس است. خرابی سینکرونایزرها باعث می‌شود دنده‌ها به درستی با سرعت همگام نشوند.
۳. صداهای غیرعادی سیستم تعلیق و جلوبندی
این صداها معمولاً هنگام عبور از دست‌اندازها، پیچیدن یا ترمز گرفتن شنیده می‌شوند.
نوع صدا | علت احتمالی | راه‌حل |
صدای تق‌تق خشک هنگام عبور از دست‌انداز | خرابی طبق‌ها (Control Arms) یا سیبک‌ها (Ball Joints) | لقی در سیبک‌ها یا بوش‌های طبق‌ها، شایع‌ترین مشکل جلوبندی است و باید فوراً تعویض شود، زیرا ایمنی خودرو را به خطر می‌اندازد. |
صدای کوبش (Clunking) | کمک فنر معیوب | کمک فنری که روغن‌ریزی کرده یا بادامنه حرکت خود را از دست داده، باعث می‌شود خودرو در برخورد با چاله، کوبش کند. |
صدای سوت یا جیغ هنگام پیچیدن | کمبود روغن هیدرولیک یا خرابی پمپ هیدرولیک | ابتدا سطح روغن هیدرولیک فرمان را بررسی کنید. اگر کافی بود، ممکن است پمپ ایراد داشته باشد. |
۴. اقدامات اولیه راننده هنگام شنیدن صدای غیرعادی
- بررسی سطح مایعات: سطح روغن موتور و واسکازین را در اسرع وقت بررسی کنید. کمبود روغن می‌تواند صدای یاتاقان را ایجاد کند.
- خاموش کردن فوری (در صورت لزوم): اگر صدا بسیار بلند، کوبشی یا فلزی است (صدای لقی یاتاقان یا شکستن قطعه)، فوراً موتور را خاموش کنید تا از خسارت کامل موتور جلوگیری شود.
- تغییر وضعیت: بررسی کنید که آیا صدا با گرفتن کلاچ، ترمز، یا تغییر دنده تغییر می‌کند یا متوقف می‌شود. این کار به مکانیک شما کمک می‌کند تا منشأ صدا را بهتر تشخیص دهد.
نکته: اگر صدای غیرعادی فقط در لحظه روشن شدن کولر شنیده می‌شود، ممکن است فقط مربوط به بلبرینگ کمپرسور کولر باشد و نه مشکل جدی موتور.
تشخیص صداها یک هنر است و نیاز به تجربه دارد، اما توجه به زمان، مکان و نوع صدا (سوت، تق‌تق، زوزه) می‌تواند راهنمای شما برای مراجعه مؤثر به تعمیرکار باشد.
