حوزه گیربکس‌های اتوماتیک در خودروهای داخلی ایران طی سال‌های اخیر دستخوش تحول شده است، به‌ویژه با افزایش تقاضا برای رانندگی آسان‌تر در ترافیک‌های شهری. خودروسازان داخلی عمدتاً از سه نوع تکنولوژی اصلی برای ارائه محصولات اتوماتیک استفاده می‌کنند: گیربکس‌های خودکار مرسوم (AT)، گیربکس‌های متغیر پیوسته (CVT) و در مواردی گیربکس‌های دو کلاچه (DCT) خشک. این مقایسه بر تفاوت‌های فنی، عملکرد رانندگی و ارزیابی کیفیت آن‌ها متمرکز است.
۱. گیربکس اتوماتیک مرسوم (AT) با مبدل گشتاور
این نوع گیربکس‌ها (مانند آنچه در دنا پلاس اتوماتیک یا برخی مدل‌های قدیمی‌تر پژو استفاده شده) قدیمی‌ترین و مطمئن‌ترین نوع اتوماتیک هستند.
ویژگی | ارزیابی | نقاط قوت | نقاط ضعف |
تکنولوژی | هیدرولیک، استفاده از مبدل گشتاور (Torque Converter) | تعویض دنده نرم، اطمینان‌پذیری بسیار بالا در ترافیک و دمای بالا، دوام بیشتر. | راندمان پایین‌تر از DCT و CVT، مصرف سوخت کمی بیشتر. |
عملکرد رانندگی | در گیربکس‌های مدرن AT (مانند 6AT)، تعویض دنده سریع و شتاب قابل قبول است. | تجربه رانندگی "سنتی" و قابل پیش‌بینی. | تأخیر جزئی در شروع حرکت به دلیل وجود مبدل گشتاور. |
کیفیت در ایران | متوسط رو به بالا؛ گیربکس‌های مونتاژ داخلی یا چینی با مجوز خارجی (مانند Daehan یا Punch) عملکرد قابل قبولی در طولانی‌مدت نشان داده‌اند. | نگهداری آسان‌تر نسبت به DCT و تحمل دمای بالاتر. | لزوم تعویض به‌موقع روغن گیربکس (ATF). |
۲. گیربکس متغیر پیوسته (CVT)
این گیربکس (مانند آنچه در کوییک اتوماتیک، شاهین اتوماتیک، و برخی خودروهای مونتاژی اقتصادی مانند آریزو 5 قدیمی دیده می‌شود) بیشتر برای صرفه‌جویی در مصرف سوخت طراحی شده است.
ویژگی | ارزیابی | نقاط قوت | نقاط ضعف |
تکنولوژی | استفاده از تسمه/زنجیر و پولی‌های مخروطی برای ایجاد بی‌نهایت نسبت دنده. | بهینه‌سازی مصرف سوخت، عملکرد بسیار نرم و بدون حس تعویض دنده. | صدای موتور زیاد در شتاب‌گیری ناگهانی (Rubber-Band Effect) به دلیل بالا نگه داشتن دور موتور. |
عملکرد رانندگی | خطی و آرام. در شتاب‌گیری‌های شدید، دور موتور بالا می‌رود اما سرعت به‌طور خطی افزایش می‌یابد. | ایده آل برای رانندگی آرام شهری. | در حالت اسپرت، تجربه هیجان‌انگیزی ارائه نمی‌دهد. |
کیفیت در ایران | متوسط؛ این گیربکس‌ها به تعویض روغن به‌موقع و استفاده از روغن مخصوص (CVTF) بسیار حساس هستند. | در مدل‌های داخلی، توان موتورهای ضعیف‌تر به‌خوبی مدیریت می‌شود. | تعمیرات پرهزینه و پیچیده در صورت خرابی. |
۳. گیربکس دو کلاچه خشک (Dry DCT)
این نوع گیربکس‌ها (مانند نمونه‌های اولیه در جک S5 یا برخی مدل‌های اولیه مونتاژی) تلاش می‌کنند تا سرعت تعویض دنده دستی را با اتوماتیک ترکیب کنند.
ویژگی | ارزیابی | نقاط قوت | نقاط ضعف |
تکنولوژی | استفاده از دو کلاچ جداگانه (یکی برای دنده‌های زوج و دیگری برای فرد). | سرعت تعویض دنده فوق‌العاده بالا، راندمان مکانیکی بالا و مصرف سوخت پایین. | حساسیت شدید به ترافیک و حرارت، به دلیل خشک بودن کلاچ‌ها (نیاز به خنک‌کاری توسط هوا دارند). |
عملکرد رانندگی | بسیار اسپرت و سریع. | بهترین گزینه برای رانندگی دینامیک و پرشتاب. | تکان و تقه در شروع حرکت در ترافیک و سرعت‌های پایین. |
کیفیت در ایران | ضعیف و پرچالش؛ گیربکس‌های DCT خشک به دلیل ترافیک سنگین و آب و هوای گرم ایران، مستعد ساییدگی سریع کلاچ و داغ شدن هستند. | عدم استفاده گسترده در محصولات کاملاً داخلی، اما تجربه مونتاژکاران موفق نبوده است. | نیاز به تعویض کلاچ زودتر از حد معمول. |
۴. جمع‌بندی و ارزیابی ارزش (Value Assessment)
انتخاب بهترین گیربکس اتوماتیک در خودروهای داخلی، به نیاز راننده بستگی دارد:
- بهترین گزینه برای دوام و ترافیک:
گیربکس‌های AT مرسوم (مانند دنا پلاس) به دلیل استفاده از مبدل گشتاور که لغزش کنترل‌شده ایجاد می‌کند، گرمای کمتری در ترافیک تولید کرده و دوام بالاتری دارند. این گیربکس‌ها کم‌ریسک‌ترین گزینه برای آب و هوای ایران هستند.
- بهترین گزینه برای صرفه‌جویی:
گیربکس‌های CVT بهترین عملکرد را در زمینه کاهش مصرف سوخت ارائه می‌دهند، اما نیاز به رانندگی آرام و سرویس‌های دقیق دارند تا از خرابی‌های گران‌قیمت جلوگیری شود.
- بدترین گزینه (در نمونه‌های خشک داخلی):
گیربکس‌های DCT خشک با وجود عملکرد سریع، به دلیل ناهماهنگی با شرایط ترافیکی کشور و هزینه‌های بالای نگهداری، برای خریداران عمومی توصیه نمی‌شوند.
نتیجه‌گیری: در شرایط فعلی، گیربکس‌های AT مرسوم بهترین ترکیب از اطمینان، دوام و رانندگی قابل قبول را در میان خودروهای اتوماتیک داخلی ارائه می‌دهند.
