موتور TU5 Plusکه نسخه‌ای به‌روزرسانی‌شده از موتور محبوب TU5فرانسوی است، در خودروهایی مانند تارا، پژو ۲۰۷ جدید و رانا پلاس در ایران مورد استفاده قرار گرفته است. این به‌روزرسانی شامل اضافه شدن سامانه زمان‌بندی متغیر سوپاپ‌های ورودی (Variable Valve Timing - VVT) به همراه ارتقای سیستم جرقه‌زنی و ECUاست. در حالی که این تغییرات هدف بهبود راندمان و کاهش مصرف سوخت را دنبال می‌کنند، استفاده از این موتور در شرایط آب و هوایی و زیرساخت‌های سوخت و خدمات ایران، چالش‌هایی را به همراه دارد.
۱. حساسیت به کیفیت سوخت (اکتان و ناخالصی)
بزرگترین چالش موتورهای مدرن و بهینه‌سازی‌شده مانند TU5 Plusدر ایران، کیفیت نامطلوب بنزین است.
الف) ناک زدن (Knocking) و اکتان پایین
- اثر VVTبر اکتان: سیستم VVTبا تغییر زمان باز و بسته شدن سوپاپ‌ها، به ویژه در دورهای میانی، تراکم مؤثر (Effective Compression) را افزایش می‌دهد تا راندمان موتور بالا رود.
- چالش: افزایش تراکم مؤثر، نیاز موتور به بنزین با اکتان بالاتر (معمولاً بالای 92) را تشدید می‌کند. بنزین معمولی در ایران اغلب دارای اکتان پایین‌تر است که منجر به احتراق زودرس (ناک) می‌شود.
- نتیجه: ECUبرای محافظت از موتور، مجبور است زمان جرقه‌زنی را به شدت عقب بکشد (Retard). این عمل باعث کاهش قدرت، افزایش مصرف سوخت و افزایش دمای موتور می‌شود و مزایای VVTرا از بین می‌برد.
ب) ناخالصی و خرابی سنسورها
- آسیب به سنسور اکسیژن: وجود ناخالصی‌ها، گوگرد و فلزات سنگین در سوخت می‌تواند منجر به تخریب سریع‌تر سنسور اکسیژن (Lambda Sensor) شود. خرابی این سنسور مستقیماً مصرف سوخت را افزایش داده و چراغ چک را روشن می‌کند.
- رسوب‌گذاری: ناخالصی‌ها می‌توانند باعث رسوب در انژکتورها شوند و الگوی پاشش سوخت را مختل کنند.
۲. حساسیت‌های سیستم VVTو فشار روغن
سامانه VVTبرای عملکرد صحیح، به سیستم روانکاری (روغن موتور) وابستگی حیاتی دارد.
الف) وابستگی به کیفیت و فشار روغن
- مکانیسم: عملگرهای VVT(که زمان سوپاپ‌ها را تنظیم می‌کنند) توسط فشار روغن موتور کنترل می‌شوند و شیرهای برقی (OCV) جریان روغن را هدایت می‌کنند.
- چالش: استفاده از روغن موتور نامناسب (ویسکوزیته غلط یا کیفیت پایین) یا تعویض دیرهنگام آن، باعث می‌شود:
- روغن‌کاری ضعیف: اصطکاک و سایش در پمپ روغن و عملگرها افزایش یابد.
- انسداد مجاری: تشکیل لجن و رسوب در مجاری بسیار ریز عملگرها و فیلترهای مشبک روغن، جریان را مختل کرده و باعث خطای VVTو روشن شدن چراغ چک می‌شود.
- نتیجه: در صورت عدم عملکرد صحیح VVT، موتور به حالت پیش‌فرض (Limp Mode) رفته یا قدرت خود را از دست می‌دهد.
ب) نوسان دمای کارکرد موتور
موتورهای نسل جدید TU5 Plusبرای راندمان بالا، در دمای بالاتری نسبت به نسخه‌های قدیمی کار می‌کنند.
- چالش: در آب و هوای گرم و خشک ایران، به ویژه در ترافیک‌های سنگین، مدیریت حرارت دشوارتر می‌شود و فشار بر روی واشر سرسیلندر، شیلنگ‌ها و قطعات پلاستیکی سیستم خنک‌کاری (مانند پوسته ترموستات) افزایش می‌یابد.
- نتیجه: احتمال نشتی آب از اتصالات و کاهش عمر مفید قطعات پلاستیکی بیشتر می‌شود.
۳. چالش‌های مونتاژ، خدمات و قطعات یدکی
بخش مهمی از مشکلات این موتور در ایران، نه به دلیل طراحی، بلکه به دلیل عوامل خارجی است.
الف) نقص‌های مونتاژی و کیفیت قطعات یدکی
- مشکلات مونتاژ: در مراحل اولیه تولید، گزارش‌هایی در مورد عدم رگلاژ دقیق تسمه تایم، نشتی از واشرها و اتصالات و نقص‌های مونتاژی دیگر وجود داشت که عمر موتور را کاهش می‌داد.
- کیفیت قطعات یدکی: استفاده از قطعات یدکی غیر استاندارد در بازار آزاد (به‌ویژه سنسورها، کوئل و قطعات VVT) باعث می‌شود که پس از تعمیر، مشکل موتور دوباره تکرار شود.
ب) خدمات فنی و عیب‌یابی تخصصی
- نیاز به دیاگ تخصصی: عیب‌یابی TU5 Plusبه دلیل VVTو سیستم کنترل موتور جدید (که اغلب توسط ساژم یا بوش تأمین می‌شود)، نیازمند دستگاه‌های دیاگ به‌روز و نرم‌افزارهای کالیبراسیون دقیق است.
- کمبود دانش فنی: بسیاری از تعمیرکاران عمومی هنوز به طور کامل با منطق عملکرد VVTو نحوه عیب‌یابی خطاهای فشار روغن آن آشنا نیستند، که منجر به تشخیص‌های نادرست و تعویض قطعات غیرضروری می‌شود.
۴. راهکارهای پیشنهادی برای کاربران
- استفاده از بنزین اکتان بالا: در صورت دسترسی، استفاده از بنزین سوپر یا افزودنی‌های اکتان معتبر برای جلوگیری از ناک زدن، ضروری است.
- سرویس‌های منظم و دقیق روغن: تعویض روغن موتور با ویسکوزیته توصیه شده توسط سازنده (مانند 10W-40یا 5W-40) و در فواصل زمانی کوتاه‌تر (مثلاً هر 7تا 8هزار کیلومتر) برای حفظ سلامت سیستم VVT.
- بررسی دمای موتور: کنترل دورهای سیستم خنک‌کاری و هواگیری دقیق برای جلوگیری از افزایش دمای بیش از حد.
- مراجعه به متخصص: برای رفع خطاهای ECUو VVT، حتماً به تعمیرکاران متخصص که دارای تجربه و دستگاه‌های دیاگ به‌روز هستند، مراجعه شود.
