گیربکس‌های دوکلاچه خشک (Dry Dual-Clutch Transmission یا DCT)، که در بسیاری از کراس‌اوورهای مونتاژی چینی متداول شده‌اند، به دلیل ساختار پیچیده و حساسیت به حرارت، نیازمند عیب‌یابی و نگهداری تخصصی هستند.
۱. انواع سیستم‌های کلاچ در گیربکس‌های اتوماتیک
برای درک عملکرد DCT، ابتدا باید انواع سیستم‌های اتصال موتور به گیربکس را شناخت:
نوع سیستم | مکانیزم اتصال | کاربرد اصلی | مزایا |
مبدل گشتاور (Torque Converter / AT) | استفاده از سیال (روغن) برای انتقال گشتاور (هیدروکوپلینگ). | گیربکس‌های اتوماتیک سنتی (مانند AL4). | نرمی حرکت، اطمینان بالا، تحمل گشتاور زیاد. |
کلاچ مکانیکی (Manual Clutch / AMT) | استفاده از یک یا دو صفحه کلاچ خشک (مشابه دستی). | گیربکس‌های نیمه اتوماتیک (AMT) و DCT. | راندمان مکانیکی بالا، مصرف سوخت کم. |
کلاچ تر (Wet Clutch / Wet DCT) | کلاچ‌ها در محیط روغن خنک‌شونده کار می‌کنند. | DCT در خودروهای با گشتاور بالا و برخی مدل‌های چینی جدید. | خنک‌کاری عالی، تحمل حرارت بالا. |
۲. تحلیل گیربکس دوکلاچه خشک (Dry DCT)
گیربکس Dry DCT از دو مجموعه کلاچ مجزا برای دنده‌های زوج و فرد استفاده می‌کند و فاقد سیستم خنک‌کاری روغن کلاچ است:
- ساختار:
- کلاچ ۱: دنده‌های ۱، ۳، ۵ و عقب.
- کلاچ ۲: دنده‌های ۲، ۴ و ۶.
- در هر لحظه، یک کلاچ درگیر است و کلاچ دیگر، دنده بعدی را آماده می‌کند.
- مزیت: انتقال قدرت سریع و راندمان بالا (مشابه گیربکس دستی).
- نقطه ضعف اصلی: حساسیت شدید به گرما. از آنجایی که صفحات کلاچ در معرض روغن خنک‌کننده نیستند، رانندگی طولانی مدت در ترافیک سنگین، حرکت‌های آرام و متوقف‌کننده، یا سربالایی‌ها باعث داغ شدن بیش از حد صفحات کلاچ شده و منجر به لغزش و سایش زودهنگام می‌شود.
۳. مشکلات رایج و عیب‌یابی تخصصی Dry DCT
مشکلات Dry DCT معمولاً در دو حوزه الکترومکانیک و حرارت/سایش کلاچ رخ می‌دهند.
الف) لرزش، ضربه و دل‌دل زدن (Shuddering)
- علائم: لرزش شدید هنگام حرکت از حالت سکون، به خصوص در دنده ۱ و ۲ (شبیه نیم‌کلاچ خودروی دستی).
- علت احتمالی:
- سایش نامنظم کلاچ: سایش زیاد صفحات باعث نامنظم شدن درگیری شده و لرزش ایجاد می‌کند.
- کالیبراسیون غلط: تنظیم نبودن نقطه درگیری کلاچ (Bite Point) باعث می‌شود گیربکس در زمان نامناسب کلاچ را درگیر کند.
- عیب‌یابی: بررسی مقدار سایش کلاچ (Clutch Wear Value) با دستگاه دیاگ. اگر سایش از محدوده مجاز (استاندارد سازنده) بیشتر باشد، کلاچ باید تعویض شود.
ب) خطاهای حرارتی و حالت اضطراری (Limp Mode)
- علائم: نمایش پیام Gearbox Overheat روی داشبورد، یا قفل شدن گیربکس روی دنده فرد (معمولاً ۱ یا ۳).
- علت احتمالی:
- رانندگی نامناسب: اصطکاک زیاد در ترافیک (همانطور که توضیح داده شد).
- خرابی سنسور دما: سنسورهای دمای داخل گیربکس یا روی کلاچ، اطلاعات غلط ارسال می‌کنند.
- عیب‌یابی: بررسی دمای لحظه‌ای کلاچ با دیاگ در حین رانندگی. اگر دما غیرمنطقی است، باید سنسور و سیم‌کشی بررسی شود.
ج) مشکلات تعویض دنده (Shift Actuation)
- علائم: عدم تعویض دنده، گیر کردن روی یک دنده، یا عدم حرکت خودرو.
- علت احتمالی:
- خرابی TCU (واحد کنترل گیربکس): نقص در برد الکترونیکی یا سوختن درایورها.
- خرابی موتورهای تعویض دنده: نقص در موتورهای الکتریکی/هیدرولیکی که دوشاخه‌های کلاچ را جابه‌جا می‌کنند.
- عیب‌یابی: چک کردن کدهای خطای مربوط به سنسور موقعیت دنده (Gear Position Sensor) و تست عملکرد موتورهای عملگر.
۴. کالیبراسیون تخصصی (لرنینگ)
لرنینگ (Learning) یا کالیبراسیون، مهم‌ترین فرآیند نگهداری و تعمیر در گیربکس‌های DCT است. این کار باید پس از هر بار تعویض کلاچ، تعویض TCU یا به‌روزرسانی نرم‌افزاری انجام شود.
الف) ابزار و مراحل کالیبراسیون
- ابزار مورد نیاز: دستگاه دیاگ تخصصی (معمولاً ورژن‌های به‌روز شده برای مدل‌های چینی).
- فرآیند Clutch Learning (لرنینگ کلاچ):
- لرنینگ نقطه درگیری: ECU را قادر می‌سازد تا نقطه دقیق درگیری هر دو کلاچ را برای جلوگیری از لغزش یا ضربه زدن تعیین کند.
- لرنینگ موقعیت تعویض دنده: کالیبره کردن موقعیت عملگرهای دنده برای درگیری صحیح دنده‌ها.
- شرایط اجرا: این فرآیند باید در دمای کارکرد مناسب گیربکس (معمولاً بین 40^circC تا 80^circC) و با موتور روشن و خودرو در حالت توقف انجام شود.
ب) نگهداری پیشگیرانه
- کاهش گرمای کلاچ: به رانندگان آموزش داده شود که در ترافیک سنگین، به جای نیم‌کلاچ کردن (خزیدن آرام)، فاصله ایمن را رعایت کرده و در صورت توقف بیش از چند ثانیه، گیربکس را به حالت N (خلاص) ببرند.
- بررسی دوره‌ای: بررسی دوره‌ای سایش کلاچ با دیاگ برای جلوگیری از خرابی‌های بزرگتر.
