موتورهای EF7 (موتور ملی پایه گازسوز) و نسخه توربوشارژ آن (TC7)، قلب تپنده خودروهای دنا و سمند هستند. در حالی که این موتورها راندمان و گشتاور بهتری نسبت به نسل‌های قدیمی‌تر دارند، به دلیل پیچیدگی‌های فنی (مانند 16 سوپاپ بودن و سیستم توربوشارژ)، در نگهداری و عیب‌یابی نیازمند دقت و ابزارهای تخصصی هستند.
۱. چالش‌های رایج و عیب‌یابی EF7 (پایه تنفس طبیعی)
موتور EF7 به دلیل طراحی سرسیلندر آلومینیومی و سیستم متغیر زمان‌بندی سوپاپ‌ها (VVT)، نیازمند نگهداری دقیق است.
الف) مشکلات رایج سیستم خنک‌کاری و واشر سرسیلندر
EF7 به شدت به دمای بالا و کیفیت سیستم خنک‌کاری حساس است.
- داغ کردن مکرر و کاهش آب:
- علت: نقص در عملکرد ترموسوئیچ یا رله‌های فن، خرابی پمپ آب، یا فرسودگی واشر سرسیلندر.
- عیب‌یابی تخصصی: تست فشار سیستم خنک‌کاری (Pressure Test) برای تشخیص نشتی‌های ریز و تست گازهای احتراق در مخزن انبساط (Combustion Gas Test) برای تشخیص سوختگی واشر سرسیلندر.
- حساسیت به هواگیری: هوا ماندن در سیستم خنک‌کاری این موتور می‌تواند به سرعت باعث داغ شدن سرسیلندر شود.
- راهکار: هواگیری باید دقیق و از طریق پیچ‌های تعبیه شده بر روی ترموستات و رادیاتور بخاری انجام شود.
ب) عیب‌یابی سیستم متغیر سوپاپ (VVT)
VVT برای بهینه‌سازی گشتاور در دورهای مختلف استفاده می‌شود.
- لرزش یا عملکرد ضعیف در دور آرام:
- علت: کثیفی یا خرابی شیر برقی VVT (Solenoid Valve) یا گرفتگی مجاری روغن.
- عیب‌یابی: با دستگاه دیاگ (اغلب IKCODiag یا PPS)، عملکرد شیر برقی VVT را در دورهای مختلف فعال و غیرفعال کنید. اگر صدایی غیرعادی شنیده شود یا پارامترها تغییر نکنند، شیر برقی معیوب است.
- نکته مهم: استفاده از روغن موتور با کیفیت نامناسب یا دیر تعویض شدن روغن، مهمترین دلیل خرابی سیستم VVT است.
۲. عیب‌یابی تخصصی TC7 (توربو شارژ)
نسخه توربو علاوه بر مشکلات پایه EF7، چالش‌های پیچیده مربوط به سیستم پرخوران (Forced Induction) را نیز دارد.
الف) مشکلات مربوط به توربوشارژر و فشار بوست (Boost)
- کاهش ناگهانی قدرت و شتاب:
- علت: نشتی هوا در سیستم ورودی (Boost Leak) پس از توربو (در لوله‌های اینترکولر)، خرابی عملگر Wastegate یا سنسور فشار MAP/Boost.
- عیب‌یابی تخصصی: انجام تست دود (Smoke Test) بر روی مسیر ورودی هوا (از فیلتر تا دریچه گاز) برای شناسایی نشتی‌های ریز.
- صدای سوت کشیدن بیش از حد یا غیرعادی:
- علت: خرابی پره‌های توربین یا کمپرسور یا فرسودگی بلبرینگ‌های توربو.
- راهکار: بازرسی فیزیکی پره‌های توربین و بررسی لقی شفت (Shaft Play). اگر لقی شعاعی یا محوری شفت زیاد باشد، توربوشارژر نیاز به تعویض یا بازسازی دارد.
ب) مشکلات سنسورها و کنترل فشار بوست
- خطای فشار بیش از حد (Overboost):
- علت: خرابی شیر کنترل بوست (Boost Control Solenoid) یا عملگر Wastegate. این شیر وظیفه دارد فشار را کنترل کند تا کمپرسور بیش از حد فشرده‌سازی نکند.
- عیب‌یابی: چک کردن عملکرد شیر برقی بوست با اعمال ولتاژ خارجی و بررسی اتصال مکانیکی اهرم Wastegate.
- سوختن مکرر شمع‌ها:
- علت: دمای احتراق بالا به دلیل فشار بوست زیاد یا نسبت سوخت به هوا (AFR) نادرست.
- راهکار: استفاده از شمع‌های گرم‌تر (Higher Heat Range) توصیه شده توسط سازنده برای موتورهای توربو و بررسی تنظیمات ECU.
ج) حساسیت به کیفیت سوخت و روغن
- روغن موتور: TC7 به دلیل دمای بالای عملکرد توربو، باید حتماً از روغن تمام سنتتیک با پایداری حرارتی بالا و با گرید مناسب (معمولاً 10W40 یا 5W40 با استاندارد API SN یا بالاتر) استفاده کند. عدم استفاده از روغن مناسب، به سرعت بلبرینگ‌های توربو را از بین می‌برد.
- بنزین: استفاده از بنزین با اکتان پایین، باعث احتراق زودرس (Knocking/Pinging) می‌شود که ECU مجبور به تأخیر در جرقه‌زنی شده و قدرت موتور به شدت کاهش می‌یابد.
۳. تکنیک‌های عیب‌یابی با دستگاه دیاگ (Diagnostic Scanner)
در هر دو موتور، استفاده از دیاگ برای خواندن پارامترهای لحظه‌ای حیاتی است.
پارامتر دیاگ | اهمیت در عیب‌یابی | محدوده نرمال (تقریبی) |
سنسور MAP / فشار ریل سوخت | فشار سوخت رسانی (EF7) و اندازه‌گیری خلاء/فشار منیفولد (TC7). | 40 تا 60 PSI برای سوخت؛ تا 1.2 بار بوست در TC7. |
تصحیح کوتاه‌مدت/بلندمدت سوخت (STFT/LTFT) | نشان‌دهنده نسبت سوخت و هوا. اگر مقادیر از +10% یا -10% تجاوز کند، نشانه نشتی هوا، عملکرد نادرست سنسور اکسیژن یا مشکل سوخت‌رسانی است. | -5% تا +5% (ایده‌آل نزدیک به صفر). |
دمای کاتالیست | برای تشخیص مسدود شدن کاتالیست. اگر دما در خروجی کمتر از ورودی باشد، کاتالیست دچار مشکل است. | - |
موقعیت دریچه گاز برقی (ETC) | برای ETC، بررسی ولتاژ در حالت‌های مختلف. نوسان در ولتاژ، نشانه خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز است. | - |
