سیستم‌های تهویه مطبوع اسپلیت خانگی برای عملکرد بهینه، نیازمند نگهداری منظم هستند. عدم توجه به نگهداری دوره‌ای، به ویژه در مورد کویل‌های خنک‌کننده (Evaporator and Condenser Coils) و موتور فن‌ها (Fan Motors)، منجر به کاهش راندمان، افزایش مصرف برق، و در نهایت خرابی قطعات می‌شود. این فرآیند نگهداری به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: واحد داخلی (Indoor Unit) و واحد خارجی (Outdoor Unit).
۱. نگهداری واحد داخلی (Evaporator Unit)
واحد داخلی وظیفه خنک کردن هوا و رطوبت‌زدایی را بر عهده دارد و نگهداری آن مستقیماً بر کیفیت هوای داخل منزل تأثیر می‌گذارد.
الف) تمیزکاری کویل اواپراتور (Evaporator Coil)
کویل اواپراتور محل جذب گرما و رطوبت است و به دلیل سرد بودن، مستعد جذب گرد و غبار، هاگ قارچ و کپک است.
بررسی اولیه: دستگاه را خاموش کرده و پنل جلویی را باز کنید. وضعیت کویل را از نظر آلودگی شدید بررسی کنید.
استفاده از مواد تمیزکننده: از یک اسپری تمیزکننده مخصوص کویل (Coil Cleaner) که نیاز به شستشو ندارد (No-Rinse) یا یک محلول رقیق آب و مواد شوینده ملایم استفاده کنید. اسپری باید به صورت عمودی روی پره‌های کویل اعمال شود.
شستشوی طبیعی: اجازه دهید محلول روی کویل بماند. محلول همراه با آلودگی‌ها از طریق تشتک و خط تخلیه به بیرون هدایت می‌شود. این کار به افزایش راندمان تبادل حرارتی کویل کمک می‌کند.
ب) نگهداری موتور و پروانه فن (Blower Wheel/Motor)
پروانه فن (Blower Wheel یا Blower Cage) وظیفه گردش هوا در اتاق را دارد و در صورت آلودگی، صدای زیادی تولید می‌کند.
تشخیص صدای غیرعادی: صدای جیر جیر (Squeaking) یا تق تق (Rattling) نشان‌دهنده فرسودگی بیرینگ‌های موتور یا برخورد پروانه به بدنه است.
تمیزکاری پروانه: پروانه فن به دلیل ساختار پره‌ای خود، مقدار زیادی گرد و غبار و پرز را به دام می‌اندازد که باعث کاهش جریان هوا (CFM) می‌شود. پروانه باید با یک برس نرم و در صورت امکان با آب و مواد شوینده (پس از جدا کردن از موتور) شسته شود.
روان‌کاری موتور: اکثر موتورهای مدرن BLDC بدون نیاز به روان‌کاری (Sealed Bearings) هستند. اما اگر موتور از نوع قدیمی‌تر است، چک کردن بیرینگ‌ها و روان‌کاری با روغن سبک موتور الکتریکی ضروری است.
۲. نگهداری واحد خارجی (Condenser Unit)
واحد خارجی وظیفه دفع گرما به محیط را دارد. چون در معرض آب و هوا است، نیاز به محافظت مکانیکی و تمیزکاری قوی‌تر دارد.
الف) تمیزکاری کویل کندانسور (Condenser Coil)
کویل کندانسور به شدت در معرض آلودگی‌های محیطی، برگ درختان و گرد و خاک است.
ایمنی و قطع برق: ابتدا فیوز یا قطع‌کننده برق (Disconnect Switch) واحد خارجی را قطع کنید.
برداشتن موانع: هرگونه شاخه، برگ، پلاستیک یا زباله را از اطراف کویل و بالای فن بردارید.
شستشوی پره‌ها: از یک شیلنگ آب با فشار ملایم استفاده کنید و کویل‌ها را از داخل به بیرون بشویید. این کار باعث می‌شود آلودگی‌ها به بیرون رانده شوند، نه اینکه عمیق‌تر در پره‌ها فرو روند.
صاف کردن پره‌ها (Fin Straightening): پره‌های کندانسور (Fins) بسیار نازک و مستعد خم شدن هستند. خم شدن پره‌ها جریان هوا را مسدود کرده و راندمان را کاهش می‌دهد. از یک شانه پره (Fin Comb) مخصوص برای صاف کردن پره‌های خم شده استفاده کنید.
ب) نگهداری موتور فن کندانسور
موتور فن واحد خارجی برای دفع گرما و کارکرد طولانی‌مدت طراحی شده، اما مستعد فرسایش بیرینگ و مشکلات رطوبت است.
بررسی تیغه فن: تیغه‌های فن را از نظر ترک یا آسیب بررسی کنید. عدم تعادل (Imbalance) در تیغه می‌تواند به موتور آسیب برساند و صدای لرزش ایجاد کند.
تست موتور: موتور را با دست بچرخانید. اگر حرکت آن سخت یا همراه با صدای ساییده شدن بود، بیرینگ‌ها فرسوده شده‌اند و نیاز به تعویض موتور/بیرینگ‌ها وجود دارد.
تست خازن (Capacitor): اغلب موتورهای فن با خازن کار می‌کنند. خازن فرسوده قدرت کافی برای راه‌اندازی موتور را تأمین نمی‌کند. این مشکل با مولتی‌متر کلمپی (Clamp Meter) و اندازه‌گیری ظرفیت خازن قابل تشخیص است.
۳. نگهداری خطوط تخلیه و فیلترها
این اجزا برای جلوگیری از نشت آب و حفظ کیفیت هوا مهم هستند.
تخلیه آب کندانس: خط تخلیه (Drain Line) واحد داخلی باید به صورت دوره‌ای با استفاده از محلول سفیدکننده رقیق (Bleach Solution) شسته شود تا از رشد جلبک‌ها و مسدود شدن خط جلوگیری شود. انسداد خط تخلیه، باعث نشت آب به داخل منزل می‌شود.
تمیزکاری/تعویض فیلتر هوا: فیلترهای هوا باید هر دو تا چهار هفته یکبار تمیز شوند. فیلتر کثیف، جریان هوا را مسدود کرده و باعث یخ‌زدگی کویل اواپراتور می‌شود.
نتیجه‌گیری: نگهداری منظم موتورهای فن و کویل‌های اسپلیت، یک اقدام پیشگیرانه کم‌هزینه در برابر خرابی‌های گران‌قیمت است. تمیز نگه داشتن کویل‌ها، بهره‌وری انرژی سیستم را تا 20% افزایش می‌دهد و با کاهش بار کاری فن‌ها و کمپرسور، طول عمر کل سیستم را تضمین می‌کند.
