فرزهای زاویه‌ای (Angle Grinders) یا سنگ فرز، ابزارهای برقی قدرتمندی هستند که برای برش، سایش، پولیش و تیز کردن مواد سخت مانند فلز، سنگ، بتن و کاشی به کار می‌روند. استفاده ایمن و صحیح از این ابزارها مستلزم درک عمیق از انواع دیسک‌ها و رعایت دقیق پروتکل‌های ایمنی است.
۱. انواع دیسک و کاربردهای آن‌ها
انتخاب دیسک مناسب برای کاربری مورد نظر، نه تنها به کیفیت کار کمک می‌کند، بلکه مهم‌تر از آن، برای ایمنی ضروری است. هرگز نباید از یک نوع دیسک برای کاری غیر از کاربرد مشخص شده‌اش استفاده کرد (مثلاً دیسک برش برای سایش).
نوع دیسک | ساختار و جنس | کاربرد اصلی | نکات کلیدی ایمنی |
دیسک برش (Cutting Disc) | نازک‌تر از دیسک سایش، ساخته شده از مواد ساینده مانند آلومینیوم اکسید یا کاربید سیلیکون. | برش دقیق فلز، فولاد، کاشی، سنگ و بتن. | هرگز برای سایش جانبی استفاده نشود؛ خطر شکستن دیسک بالاست. |
دیسک سایش (Grinding Disc) | ضخیم‌تر، محکم‌تر و دارای فیبر تقویت‌شده. | سایش و حذف سریع مواد اضافی، آماده‌سازی جوش‌ها، صاف کردن لبه‌ها. | فقط برای سایش در زاویه کم (15^circ تا 30^circ) استفاده شود. |
دیسک فلاپ (Flap Disc) | شامل ورقه‌های ساینده (سنباده) که به صورت شعاعی روی یک صفحه پشت بند قرار گرفته‌اند. | پرداخت، سنباده‌زنی، و تمیزکاری سبک. (ترکیبی از سایش و پرداخت). | کنترل بهتر بر روی سطح کار نسبت به دیسک سایش. |
دیسک الماسه (Diamond Blade) | دیسکی با لبه‌های حاوی براده‌های الماس صنعتی. | برش مواد بسیار سخت مانند بتن مسلح، سنگ، پرسلان و کاشی‌های بسیار سخت. | برای فلز مناسب نیست. باید کاملاً در راستای عمود بر سطح (بدون زاویه) استفاده شود. |
برس سیمی (Wire Brush) | دیسک یا فنجانی شامل رشته‌های سیمی فولادی. | حذف زنگ، رنگ، لاک و تمیزکاری سطح فلز. | برای برش یا سایش مواد استفاده نشود. سرعت دوران را پایین‌تر نگه دارید. |
۲. اصول ایمنی حیاتی برای کار با فرز زاویه‌ای
فرز زاویه‌ای یکی از خطرناک‌ترین ابزارهای کارگاهی است. رعایت اصول ایمنی زیر مطلقاً ضروری است:
الف) تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
- محافظت از چشم: استفاده از عینک ایمنی ضدضربه یا شیلد کامل صورت برای محافظت در برابر جرقه‌ها، براده‌ها و تکه‌های شکسته دیسک.
- محافظت از دست: استفاده از دستکش کار مقاوم (غیر از دستکش‌های پارچه‌ای که ممکن است به دیسک گیر کنند).
- محافظت از تنفس: استفاده از ماسک تنفسی مناسب هنگام برش یا سایش موادی که گرد و غبار سمی تولید می‌کنند (مانند بتن یا مواد رنگی).
- محافظت از گوش: استفاده از گوشی‌های ایمنی یا ایرپلاگ به دلیل صدای بلند دستگاه.
ب) بازرسی دستگاه و دیسک
- بررسی دیسک: قبل از هر بار استفاده، دیسک باید از نظر ترک، بریدگی، فرسودگی بیش از حد و تاریخ انقضا بررسی شود. استفاده از دیسک آسیب‌دیده خطرناک است.
- محافظ دیسک (Guard): هرگز محافظ دیسک را بر ندارید. محافظ باید طوری تنظیم شود که جرقه‌ها و براده‌ها را دور از بدن اپراتور هدایت کند.
- قفل اسپیندل: اطمینان حاصل کنید که دیسک به درستی نصب و با استفاده از مهره قفل (Lock Nut) محکم شده است.
ج) تکنیک‌های عملیاتی
- جهت‌گیری برش: جرقه‌ها و گرد و غبار باید همیشه دور از بدن شما و دور از مواد اشتعال‌زا پرتاب شوند.
- استارت اولیه: دستگاه را همیشه در حالت خاموش روی قطعه کار بگذارید و سپس روشن کنید. اجازه دهید دیسک به حداکثر سرعت برسد و سپس برش را شروع کنید.
- نیروی فشار: به دستگاه اجازه دهید کار خود را انجام دهد؛ فشار بیش از حد نه تنها باعث کاهش عمر دیسک می‌شود، بلکه خطر لگد زدن (Kickback) دستگاه را نیز افزایش می‌دهد.
- لگد زدن (Kickback): هنگامی رخ می‌دهد که دیسک در داخل قطعه کار گیر می‌کند و دستگاه به سرعت به سمت کاربر پرتاب می‌شود.
- جلوگیری: همیشه با دو دست دستگاه را محکم بگیرید و از برش با نوک دیسک خودداری کنید. هرگز در لبه‌های سخت یا گوشه‌های تنگ برش نزنید.
- خاموشی و استراحت: دستگاه را پس از استفاده خاموش کرده و منتظر بمانید تا دیسک به طور کامل از حرکت بایستد و سپس آن را زمین بگذارید.
۳. اصول آماده‌سازی و کاربری اصولی
- اتصال برق: مطمئن شوید کابل برق دستگاه در مسیر برش یا سایش قرار نگیرد و از منبع تغذیه استاندارد استفاده کنید.
- مهار قطعه کار: قطعه‌ای که قرار است برش داده یا ساییده شود، باید کاملاً محکم به میز کار یا گیره مهار شود. نگه داشتن آن با دست بسیار خطرناک است.
- سایش صحیح: هنگام سایش، دستگاه باید در زاویه 15 تا 30 درجه نسبت به سطح کار قرار گیرد تا انرژی به درستی منتقل و از سایش لبه دیسک جلوگیری شود.
- جریان هوا: در حین استفاده طولانی، مطمئن شوید که منافذ ورودی هوای دستگاه باز و تمیز هستند تا از داغ شدن موتور جلوگیری شود.
