تولید قارچ خوراکی در مقیاس خانگی یا کوچک، یک فعالیت سودآور و کم‌جا است که می‌تواند به عنوان منبع درآمد مکمل یا اصلی مورد استفاده قرار گیرد. این کار به سرمایه اولیه زیادی نیاز ندارد و با دانش و تجهیزات مناسب، می‌توانید به سرعت وارد بازار شوید. در این مقاله، تمام جنبه‌های تولید قارچ از آماده‌سازی تا فروش به تفصیل توضیح داده شده است.
۱. انواع قارچ مناسب برای کشت در مقیاس کوچک
قارچ دکمه‌ای (Button Mushroom): محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین نوع قارچ در بازار ایران است. کشت آن نیاز به کنترل دقیق دما و رطوبت دارد.
قارچ صدفی (Oyster Mushroom): کشت آن نسبت به قارچ دکمه‌ای ساده‌تر است، رشد سریعی دارد و نیاز به کمپوست تخصصی کمتری دارد. این قارچ‌ها به دلیل رنگ و شکلشان، بازار خوبی دارند.
۲. تجهیزات و امکانات مورد نیاز
مکان کشت (اتاق یا سالن):
یک اتاق کوچک یا انباری با مساحت حداقل ۱۰ تا ۱۵ متر مربع مناسب است.
این مکان باید تاریک و دارای تهویه مناسب باشد.
عایق‌بندی دیوارها و سقف برای کنترل دما و رطوبت ضروری است.
تجهیزات کنترل محیطی:
سیستم تهویه: شامل یک فن ورودی و یک فن خروجی برای گردش هوا. این سیستم برای تأمین اکسیژن و خارج کردن CO2 ضروری است.
سیستم سرمایش و گرمایش: یک کولر آبی یا گازی برای سرمایش و یک بخاری یا هیتر برقی برای گرمایش، به منظور حفظ دمای مناسب کشت.
سیستم رطوبت‌ساز: یک رطوبت‌ساز ساده (مانند دستگاه بخور سرد یا رطوبت‌ساز دیسکی) برای حفظ رطوبت ۹۰٪ در مراحل اولیه و ۸۵٪ در مراحل بعدی.
قفسه‌بندی: برای چیدن کیسه‌های کمپوست و بهینه‌سازی فضا.
مواد اولیه:
کمپوست آماده: خرید کمپوست پاستوریزه و آماده قارچ از شرکت‌های معتبر بهترین گزینه است.
اسپان (بذر قارچ): از تولیدکنندگان معتبر اسپان خریداری کنید.
۳. مراحل کشت و زمان‌بندی (برای قارچ دکمه‌ای)
مرحله کمپوست‌ریزی و اسپان‌زنی (روز ۱):
کیسه‌های کمپوست را روی قفسه‌ها بچینید.
اسپان (بذر قارچ) را به کمپوست اضافه کنید و آن را به آرامی با کمپوست مخلوط کنید.
دمای اتاق را روی ۲۴ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد تنظیم کنید. این مرحله حدود ۱۰ تا ۱۵ روز طول می‌کشد.
مرحله خاک‌دهی (پوشش‌دهی) (روز ۱۵):
زمانی که تارهای سفید قارچ (میسیلیوم) کل سطح کمپوست را پوشاندند، یک لایه خاک پوششی پاستوریزه (حدود ۳ تا ۵ سانتی‌متر) روی کمپوست بریزید.
دما را در همین محدوده نگه دارید. این مرحله حدود ۵ تا ۷ روز طول می‌کشد.
مرحله باردهی (شوک‌دهی) (روز ۲۲):
دمای اتاق را به آرامی به ۱۶ تا ۱۸ درجه سانتی‌گراد کاهش دهید.
رطوبت را روی ۸۵٪ تنظیم کنید.
تهویه را افزایش دهید تا CO2 خارج شده و اکسیژن لازم برای تشکیل قارچ فراهم شود. پس از حدود ۷ تا ۱۰ روز، قارچ‌ها ظاهر می‌شوند.
برداشت (روز ۳۰ به بعد):
برداشت در چند دوره (فلش) و با فاصله چند روز از هم انجام می‌شود. قارچ‌ها را قبل از باز شدن کلاهک و با پیچاندن از ساقه برداشت کنید.
۴. هزینه‌های راه‌اندازی و درآمد
سرمایه اولیه: برای یک واحد ۱۰ تا ۱۵ متری، سرمایه اولیه مورد نیاز بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان (بسته به کیفیت تجهیزات و قیمت روز کمپوست و اسپان) است.
هزینه‌های جاری: شامل هزینه برق، آب، و نیروی کار (در صورت نیاز).
درآمد: با توجه به بازدهی حدود ۲۰ تا ۲۵٪ از وزن کمپوست، می‌توانید درآمد مناسبی از این کار کسب کنید.
۵. توزیع، فروش و نگهداری
فروش:
فروش مستقیم به مغازه‌های میوه‌فروشی، رستوران‌ها و تالارها.
فروش از طریق شبکه‌های اجتماعی و به صورت آنلاین.
فروش مستقیم به مصرف‌کننده در مقیاس کوچک.
نگهداری:
قارچ‌ها به سرعت فاسد می‌شوند. آن‌ها را پس از برداشت در یخچال و در دمای ۲ تا ۴ درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید.
برای افزایش عمر نگهداری، از بسته‌بندی‌های مناسب (مانند ظروف نفوذپذیر هوا) استفاده کنید.
