در سال‌های اخیر، قارچ‌ها جایگاه خود را از یک ماده غذایی ساده به یک «سوپرغذا» و منبع ترکیبات درمانی ارتقا داده‌اند. کشت گونه‌هایی که هم مصرف خوراکی دارند و هم خواص دارویی، مانند شی‌تاکه (Shiitake) و صدفی (Oyster Mushroom) و گانودرما (Reishi)، به یک حوزه سودآور در کشاورزی تبدیل شده است. این قارچ‌ها به دلیل داشتن ترکیباتی چون پلی‌ساکاریدها و تری‌ترپنوئیدها، در تقویت سیستم ایمنی و سلامت کلی بدن نقش مهمی ایفا می‌کنند.
فرآیند کشت از بذر تا برداشت
تولید قارچهای دارویی و خوراکی، فرآیندی تخصصی است که در محیطی کنترل‌شده انجام می‌شود.
آماده‌سازی بستر کشت (Substrate):
قارچ‌ها بر خلاف گیاهان، در خاک رشد نمی‌کنند، بلکه بر روی بستری از مواد آلی مانند خاک اره، کاه گندم، و بقایای کشاورزی پرورش داده می‌شوند. این بستر ابتدا باید استریل یا پاستوریزه شود تا تمامی میکروارگانیسم‌های رقیب و مضر از بین بروند.
کشت بذر (Spawning):
پس از آماده شدن بستر، میسلیوم قارچ (که به عنوان بذر قارچ یا اسپاون شناخته می‌شود) به آن اضافه می‌گردد. میسلیوم، شبکه سفید رنگی از رشته‌های قارچی است که فرآیند رشد را آغاز می‌کند.
دوره رشد میسلیوم (Mycelium Run):
در این مرحله، بستر در محیطی تاریک با دمای کنترل‌شده (معمولاً بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد) نگهداری می‌شود. میسلیوم در طول این دوره، کل بستر را در بر می‌گیرد و آن را به یک توده متراکم تبدیل می‌کند. این فرآیند ممکن است چند هفته طول بکشد.
مرحله باردهی (Fruiting):
برای تحریک قارچ‌ها به باردهی، بستر به محیطی با رطوبت بالا و نور کم منتقل می‌شود. تغییرات ناگهانی دما و رطوبت باعث شوک به میسلیوم شده و آن را به تولید کلاهک قارچ وادار می‌کند.
برداشت (Harvesting):
قارچ‌ها در زمان مناسب، قبل از باز شدن کامل کلاهک، برداشت می‌شوند تا کیفیت و ماندگاری آن‌ها حفظ گردد. برداشت معمولاً با دست و با دقت انجام می‌شود.
کاربردهای دارویی و تولید مکمل‌ها
پس از برداشت، قارچ‌ها برای استفاده در صنایع دارویی و آرایشی فرآوری می‌شوند:
خشک کردن: اولین و مهم‌ترین مرحله، خشک کردن قارچ‌هاست. این کار به وسیله دستگاه‌های خشک‌کن صنعتی انجام می‌شود تا رطوبت محصول به حداقل برسد و از فاسد شدن آن جلوگیری شود.
آسیاب کردن: قارچهای خشک‌شده به صورت پودر در می‌آیند تا برای تولید مکمل‌ها آماده شوند.
استخراج عصاره: برای تولید مکمل‌های با غلظت بالا، ترکیبات فعال قارچ‌ها از طریق روش‌های استخراج با آب گرم یا استخراج با الکل جدا می‌شوند.
کاربردهای اختصاصی برخی گونه‌ها:
قارچ شی‌تاکه (Shiitake): سرشار از بتا-گلوکان‌ها است که در تقویت سیستم ایمنی و کاهش کلسترول خون نقش دارند. از پودر آن در تولید کپسول و عصاره‌های تقویتی استفاده می‌شود.
قارچ گانودرما (ریشی): به دلیل خواص آرام‌بخش و ضدالتهابی، در تولید چای‌ها، پودرها و کپسول‌های مکمل برای کاهش استرس، بهبود کیفیت خواب و تقویت عمومی بدن به کار می‌رود.
قارچ صدفی (Oyster Mushroom): منبع خوبی از پروتئین، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌هاست. پودر آن به عنوان مکمل در غذاهای مختلف یا به صورت کپسول‌های تغذیه‌ای مصرف می‌شود.
در مجموع، کشت قارچهای دارویی و خوراکی نه تنها یک فعالیت کشاورزی سودآور است، بلکه یک سرمایه‌گذاری در آینده سلامتی جامعه محسوب می‌شود.
