گردشگری کشاورزی یا آگروتوریسم، رویکردی نوین در توسعه پایدار است که به معنای جذب بازدیدکننده به یک مزرعه، باغ یا محل تولید محصولات کشاورزی با اهداف تفریحی، آموزشی و سرگرمی است. این نوع از گردشگری نه تنها به کشاورزان کمک می‌کند تا منبع درآمد جدیدی داشته باشند، بلکه به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد با فرآیند تولید غذا آشنا شده و ارتباط خود را با طبیعت و ریشه‌های غذایی‌شان تقویت کنند.

فعالیت‌های رایج در گردشگری کشاورزی

مدل‌های مختلفی از گردشگری کشاورزی وجود دارد که از یک مزرعه کوچک تا یک مجتمع بزرگ را شامل می‌شود. رایج‌ترین فعالیت‌ها عبارتند از:

• بازدید از مزرعه: گشت‌وگذار در مزرعه و آشنایی با انواع گیاهان و حیوانات.

• چیدن محصول: به بازدیدکنندگان اجازه داده می‌شود تا میوه‌ها یا سبزیجات را خودشان از درخت یا بوته بچینند (Pick-Your-Own).

• اقامت در مزرعه: ارائه اقامتگاه‌های بوم‌گردی برای تجربه زندگی روستایی.

• کارگاه‌های آموزشی: برگزاری کلاس‌های آشپزی با محصولات تازه، تهیه مربا، نان یا پنیر.

• فروش مستقیم محصولات: فروشگاه‌های محلی برای عرضه محصولات مزرعه به صورت مستقیم به بازدیدکنندگان.

کشورهای پیشرو و درآمد آن‌ها از آگروتوریسم

بسیاری از کشورهای جهان از این مدل برای تنوع بخشیدن به اقتصاد روستایی خود استفاده کرده‌اند. درآمد حاصل از این بخش، نشان‌دهنده پتانسیل بالای آن است.

• ایالات متحده آمریکا: این کشور یکی از بزرگترین بازارهای گردشگری کشاورزی را دارد. بر اساس گزارش‌های اخیر، درآمد سالانه این بخش به چندین میلیارد دلار می‌رسد. فعالیت‌هایی مانند فستیوال‌های فصلی، باغ‌های کدو تنبل و هزارتوهای ذرت (Corn Mazes)، بخش بزرگی از این درآمد را تشکیل می‌دهند.

• ایتالیا: ایتالیا با اصطلاح "آگری‌توریسمو" پیشگام این صنعت در اروپا است. این کشور قوانین ویژه‌ای برای حمایت از مزارع درگیر در گردشگری کشاورزی دارد. درآمد این بخش به حدود ۱.۵ تا ۲ میلیارد یورو در سال تخمین زده می‌شود. بیش از ۲۰,۰۰۰ مزرعه در ایتالیا در این فعالیت شرکت دارند که شامل اقامت، رستوران‌های محلی و فروش مستقیم محصولات می‌شود.

• اسپانیا و فرانسه: این کشورها نیز سرمایه‌گذاری زیادی در این حوزه انجام داده‌اند. فرانسه با "Accueil Paysan" و اسپانیا با اقامتگاه‌های روستایی، درآمد قابل توجهی کسب می‌کنند. درآمد سالانه در هر یک از این کشورها به چند صد میلیون یورو می‌رسد.

• ژاپن: ژاپن بر روی مدل "اقامت در مزرعه" (Farm Stay) تمرکز کرده است که به گردشگران اجازه می‌دهد برای چند روز در مزارع سنتی زندگی کرده و در فعالیت‌های روزمره کشاورزی شرکت کنند. این رویکرد به ویژه در مناطق روستایی برای جذب بازدیدکنندگان شهری بسیار موفق بوده است.

گردشگری کشاورزی نه تنها به اقتصاد محلی کمک می‌کند، بلکه به حفظ فرهنگ و سنت‌های روستایی نیز یاری می‌رساند و یک تجربه معنادار برای گردشگران ایجاد می‌کند.

جشنواره های مشابه در ایران هم از قدیم الیام رواج داشته اند . بزرگترین جشنواره ها و فستیوال های مربوط به کشاورزی و باغات بشرح زیر است :

۱. جشن گلاب‌گیری

• مکان: شهرهای قمصر، نیاسر و برزک در شهرستان کاشان، همچنین داراب در استان فارس.

• زمان: از اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد. (بهترین زمان بازدید معمولاً اواسط اردیبهشت تا اوایل خرداد است.)

۲. جشنواره انار

• مکان: شهرهای ساوه (استان مرکزی)، پاوه و روستاهای اورامانات (استان کردستان)، همچنین در تهران (در مکان‌هایی مانند مصلی) و مناطق انارخیز استان‌های فارس و گیلان.

• زمان: از اواخر شهریور تا اواسط آبان، همزمان با فصل برداشت انار.

۳. جشنواره برداشت زعفران

• مکان: شهرهای قاین، گناباد، تربت حیدریه و سایر مناطق استان خراسان رضوی و جنوبی.

• زمان: از اواسط آبان تا اوایل آذر.

۴. جشنواره گل‌های لاله

• مکان: مشهد، پارک چیتگر تهران، و کرج.

• زمان: معمولاً از اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت.

۵. جشن برداشت خرما

• مکان: استان‌های هرمزگان، بوشهر، کرمان و سیستان و بلوچستان.

• زمان: از اواخر شهریور تا اواخر مهر، همزمان با فصل برداشت.

۶. جشنواره گردو

• مکان: تویسرکان (استان همدان) که به پایتخت گردو معروف است.

• زمان: اواخر شهریور تا اوایل مهر.

این فستیوال‌ها، فرصت‌های بی‌نظیری برای آشنایی با فرهنگ محلی، خرید مستقیم محصولات تازه و دست‌ساز، و تجربه گردشگری کشاورزی فراهم می‌کنند.